TAMLAYAN (-İN) HALİNİN EDATSIZ KULLANILMASI

УПОТРЕБЛЕНИЕ РОДИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА (Р.п.) - TAMLAYAN (-İN) HALİNİN KULLANILIŞI УПОТРЕБЛЕНИЕ РОДИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА БЕЗ ПРЕДЛОГОВ - TAMLAYAN (-İN) HALİNİN EDATSIZ KULLANILMASI                                               -İN HALİ’nin isim tamlaması olarak kullanılması                                                  UYGULAMA – 13                                                                                                                    UYGULAMA – 14                                                                                                                    UYGULAMA – 15                                                                                                                    TAMLAYAN (-İN) HALİ’nin sayılarla kullanılması                                                 UYGULAMA – 16                                                                                                                    UYGULAMA – 17                                                                                                                    TAMLAYAN (-İN) HALİ’nin fiillerle kullanılması                                                    UYGULAMA – 18                                                                                                                    UYGULAMA – 19                                                                                                                    “var” fiilinin olumsuz şekillerin -İN HALİ ile kullanılması                                        UYGULAMA – 20                                                                                                                    arzu, istek, beklenti, rica, talep bildiren fiillerden sonra -İN HALİ‘nin kullanılması                                                                                                                            UYGULAMA – 21 TAMLAYAN (-İN) HALİ’NİN İSİM TAMLAMASI HALİNDE KULLANILMASI Türkçedeki; “öğrencinin kitabı,” “öğretmenin kalemi,” “evin kapısı,” gibi cümlelerin Rusça karşılıkları tamamen tersten yapılmaktadır.  Tamlayan ile tamlananın yerleri değişik olmaktadır. ÖĞRENCİNİN        KİTABI tamlayan               tamlanan УЧЕБНИК             СТУДЕНТА tamlanan               tamlayan Kullanım yerine bağlı olarak, Rusçadaki isim TAMLAMASI birçok şekilde teşkil edilebilir.  Bu daha çok yöneltilen soruya karşılık vermede ortaya çıkan anlam farklılıklarıyla ilgilidir.  Şimdi değişik anlam ifade eden isim TAMLAMALARI’nı sırasıyla görelim. A.  Чей (чья, чьё, чьи) soru sözcüğüne cevap verirken tamlayan -İN HALİ’nde takı alır. кнEга учEтеля                                       öğretmenin kitabı Чья Lто кнEга? - УчEтеля.                    Bu kitap kimindir? - Öğretmenin. дом сосéда                                           komşunun evi Чей Lто дом? - Сосéда.                        Bu kimin evidir? - Komşunun. фотогрáфия брáта                              kardeşin fotoğrafı Чья Lто фотогрáфия? - Брáта.           Bu kimin fotoğrafıdır? - Kardeşin. пальтó старикá                                    yaşlı adamın paltosu дверь кóмнаты                                    odanın kapısı портфéль врачá                                  doktorun çantası - Где лежEт кнEга учEтеля?                 - Öğretmenin kitabı nerede duruyor? - Онá лежEт на стóле.                          - O masanın üstünde duruyor. Рабóчие построEли дом сосéда.         İşçiler komşunun evini inşa ettiler. Вот хорóшая фотогрáфия                   İşte kardeşimin iyi bir resmi. моегó брáта. Я нашёл пальтó старикá в пáрке.       Yaşlı adamın paltosunu parkta buldum. Из-за вéтра открGлась                        Odanın kapısı rüzgar yüzünden açıldı. дверь кóмнаты. B.  Bir hareket icra eden şahıs ya da nesneyi gösteren sözcük -İN HALİ olur. речь учEтеля                                        öğretmenin söyleşisi Речь учEтеля былá интерéсной.        Öğretmenin söyleşisi ilginç idi. отвéт ученикá                                                                       öğrencinin cevabı Отвéт ученикá удивEл профéссора.   Öğrencinin cevabı profesörü şaşırttı. - Кто отвéтил на вопрóсы врачá?       - Doktorun sorularına kim cevap verdi? - Больнóй отвéтил на вопрóсы           - Doktorun sorularına hasta cevap verdi. врачá. ЗрEтели слýшали пéние певEцы.        Dinleyiciler şarkıcının şarkılarını                                                               dinliyorlardı. Он услGшал ржáние лóшади.              O at kişnemesini işitti. C.  Kullanılan eylemin geçtiği nesneyi göstermek için isimler -İN HALİ’nde kullanılır.  Fiillerden türemiş isimlerle kullanılır. чтéние кнEги                                        kitap okunması пéние гEмна                                         milli marşı söylenmesi слýшание лéкций                                 ders dinlenmesi Fakat fiillerden sonra kullanıldığında isimler -İ HALİ takılarını alırlar. читáть кнEгу                                         kitabı okumak петь гимн                                              milli marşını söylemek слýшать лéкции                                   dersleri dinlemek D.  Bir nesnenin niteliğini veya bir şeyle ilgili olmasını bildirmede -İN HALİ’nde isim tamlaması kullanılır.  Какóй (какáя, какóе, какEе) soru sözcüğüne cevap olan tamlamalar bu cinstirler. демонстрáция дрýжбы                        dostluk yürüyüşü прáздник пéсни                                   şarkı bayramı - Какóй вéчер был в теáтре?              - Tiyatroda hangi akşam vardı? - В теáтре был вéчер годовщEны.      - Tiyatroda yıldönümü gecesi vardı. - КакEе вопрóсы вас интересýют?      - Hangi sorunlar sizi ilgilendiriyor? - МенH интересýют вопрóсы               - Beni çağdaş sorunlar ilgilendiriyor. совремéнности. E.  Bir şahsın ya da eşyanın niteliğini ve sahipliğini bildiren kalıp -İN HALİ’nde olur. ум человéка                                         insan zekası смéлость вóина                                   askerin cesareti вóля герóя                                           kahramanın iradesi успéх студéнта                                     öğrencinin başarısı белизнá снéга                                      kar beyazlığı, karın beyazlığı темнотá нóчи                                       gecenin karanlığı теплотá вóздуха                                  havanın sıcaklığı Вóля космонáвта былá крепкá.          Astronotun iradesi güçlüydü. Успéх студéнта всех удивEл.              Öğrencinin başarısı herkesi şaşırttı. F.   Bir nesnenin bölümü ya da bir parçası bildirilirken -İN HALİ kullanılır. кусóк хлéба                                          ekmeğin parçası, ekmek parçası кусóк сGра                                            peynirin parçası, peynir parçası рýчка дверE                                          kapının kolu, kapı kolu край столá                                            masanın kenarı часть здáния                                        binanın bir bölümü Ворóна éла кусóк сGра.                      Karga bir parçacık peyniri yiyordu. Ключ лежáл на краI столá.                 Anahtar masanın kenarında duruyordu. В нóвой чáсти здáния                         Binanın yeni bölümünde eczane нахóдится аптéка.                               bulunmaktadır. UYGULAMA - 13: Aşağıdaki cümleleri okuyunuz ve isim tamlaması formundaki -İN HALİ çekimlerinin altını çiziniz. 1.   В шкафý висEт пальтó брáта. 2.   Учéбники студéнта лежáт на столé. 3.   Шáпка охóтника былá в сýмке. 4.   Все отвéты шкóльника бGли прáвильными. 5.   Угол зáла был тёмный. 6.   Грýппа турEстов посетEла музéй. 7.   СобGтия послéдних дней бGли óчень интерéсными. 8.   Он испóлнил прóсьбу подрýги. 9.   Словáрь учEтеля лежEт на столé. 10. Он взял автомобEль нóвого дрýга. 11. Вéчером у нас в клýбе был вéчер дрýжбы. 12. ОнE прочитáли стихE Пýшкина. 13. Мой сосéд рассказáл мне о визEте президéнта. 14. Профéссор испрáвил ошEбку студéнтки. 15. Стóрож сáда поймáл большýю рGбу в прудý. G.  Sıfatlarla veya Kısa Sıfatlarla -İN HALİ’nin kullanılması. пóлный (sıfat)                                        dolu, tam пóлон (kısa sıfat)                                    dolu, tam На столé был стакáн, пóлный водG.  Masanın üstünde su dolu bardak vardı. АтатIрк прóжил жизнь пóлную           Atatürk bütün ömrünü gerçek bir savaş настоHщей борьбG.                             içinde geçirdi. Кóмната полнá нарóду.                       Oda insanla dolu. достóйный (sıfat) değerli, kıymetli достóин (kısa sıfat)                                değerli, kıymetli Это достóйный внимáния проéкт.      Bu dikkate değer bir projedir. Этот ромáн достоEн чтéния.                Bu roman okumaya değerdir. Эта мýзыка достóйна слýшания.        Bu müzik dinlemeye değerdir. H.  Rusçada DAHA ÜSTÜNLÜK FORMU birkaç şekilde yapılmaktadır.  Karşılaştır- ma cümlesinde чем sözcüğü kullanılmadığı zaman kendisi ile karşılaştırma yapılan sözcük -İN HALİ’nde olur. МоH сестрá вGше моегó брáта.           Kız kardeşim erkek kardeşimden daha (МоH сестрá вGше, чем мой брат.)      uzundur. Океáн бóльше мóря.                            Okyanus denizden daha büyüktür. (Океáн бóльше, чем мóре.) Арáс длиннéе Гедýза.                         Aras nehri Gediz’den daha uzundur. (Арáс длиннéе, чем Гедýз.) UYGULAMA - 14: Aşağıdaki karşılaştırma cümlelerinin DAHA ÜSTÜNLÜK FORMU’nun farklı şekillerinin kullanılmalarını inceleyiniz. 1.   Стамбýл бóльше, чем Карс.            Стамбýл бóльше Кáрса. 2.   УчEтель стáрше, чем студéнт.        УчEтель стáрше студéнта. 3.   Арбýз слáще, чем лимóн.               Арбýз слáще лимóна. 4.   Мой сын млáдше, чем моH дочь.   Мой сын млáдше моéй дóчери. 5.   Зóлото дорóже, чем серебрó.        Зóлото дорóже серебрá. 6.   Улица шEре, чем переýлок.            Улица шEре переýлка. 7.   Южный клEмат теплéе, чем           Южный клEмат теплéе сéверный клEмат.                                сéверного клEмата. 8.   Молокó белéе, чем водá.               Молокó белéе водG. 9.   Тýрция бóльше, чем Япóния.         Тýрция бóльше Япóнии. 10. АнглEйский язGк лéгче, чем          АнглEйский язGк лéгче рýсский язGк.                                       рýсского языкá. I.     Çokluk ve azlık bildiren zarflardan sonra genel olarak -İN HALİ ÇOĞUL kullanılır. мнóго                                                    çok мнóго книг                                            çok kitap мнóго знáния                                       çok bilgi немнóго                                                çok değil немнóго вещéй                                     birkaç eşya немнóго водG      biraz su мáло                                                     az мáло фEльмов                                     az film мáло сýпа                                             az çorba скóлько, как мнóго                              kaç tane, ne kadar скóлько книг                                        kaç kitap как мнóго знáний                                 ne kadar bilgi большинствó                                        çokluk, çoğunluğu большинствó студéнтов                      öğrencilerin çoğunluğu меньшинствó                                        azlık, azınlığı меньшинствó студéнтов                      öğrencilerin azınlığı нéсколько часóв                                                                   birkaç saat немнóго молокá                                   biraz süt У негó мнóго дéнег.                              Onun çok parası var. В Стамбýле у менH нéсколько            İstanbul’da birkaç tane arkadaşım var. друзéй. В Африке большинствó стран            Afrikadaki ülkelerin çoğunluğu geri отстáлые.                                             kalmıştır. В гаражé нéсколько автомобEлей.     Garajda birkaç tane otomobil var. Çoğulda pek kullanılmayan bazı isimler мнóго ve мáло sözcükleri ile tekil halleri ile kullanılır. мнóго врéмени                                     çok zaman мáло врéмени                                      az zaman мнóго нарóду/людéй                            çok halk/insan мáло рабóты                                        az iş мнóго энéргии                                      çok enerji На Lтой недéле у негó мнóго              Bu hafta onun çok işi var. рабóты. У менH бýдет мáло врéмени               Okumak için az zamanım olacak. для чтéния. На плóщади бGло мнóго нарóду.        Meydanda çok insan vardı. J.    Ölçü bildiren bazı sözcüklerden sonra - İN HALİ kullanılır. килó                                                      kilo килó сáхару                                         bir kilo şeker Дáйте мне, пожáлуйста, килó             Lütfen bana bir kilo şeker veriniz. сáхару. литр                                                      litre литр молокá                                         bir litre süt Мáльчику нýжно вGпить литр             Çocuğun bir litre süt içmesi gerekir. молокá. метр                                                      metre метр лéнты                                           bir metre kurdele Я купEл два мéтра лéнты.                   Ben iki metre şerit kurdele satın aldım. Онá купEла пять мéтров ткáни.          O beş metre dokuma kumaş satın aldı. UYGULAMA - 15: Aşağıdaki cümleleri inceleyiniz. 1.   В нáшем гóроде немнóго фáбрик и завóдов. 2.   Я успéл прочéсть всегó нéсколько статéй. 3.   Нам пришлóсь приложEть мнóго усEлий, чтóбы найтE её в Lтой странé. 4.   В РоссEи мнóго углH, желéза и электроэнéргии. 5.   - Скóлько у вас детéй?      - У менH нет детéй. 6.   - Как мнóго водG вы выпивáете в день?      - Немнóго, всегó нéсколько стакáнов. 7.   У нас óчень мáло врéмени на подготóвку к экзáмену. 8.   Мать купEла метр сEтца на плáтье мáленькой дóчери. 9.   Я люблI выпивáть литр молокá кáждое ýтро. 10. Не забýдь купEть килó рEса и литр подсóлнечного мáсла! УПОТРЕБЛЕНИЕ РОДИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ИМЕНАМИ ЧИСЛИТЕЛЬ- НЫМИ - SAYILARLA -İN HALİ’NİN KULLANILMASI 1.   Rusçada два/две (2), три (3) ve четGре (4) ve sonu bu rakamlarla biten sayılardan sonra gelen isimler -İN HALİ TEKİL kullanılır. два студéнта (м.р.)                               iki öğrenci два столá (м.р.)                                    iki masa два слóва (ср.р.)                                  iki sözcük две кнEги (ж.р.)                                    iki kitap Örneklerde görüldüğü gibi; ERİL ve NÖTR CİNS için два, DİŞİL CİNS için две kullanılmaktadır. Rusçada 1 ve 2 rakamlarının yazılışında cinsiyet söz konusudur.  Diğer rakamlar bütün cinsler için tek tiptir. три студéнта                                        üç öğrenci        столá                                             üç masa        слóва                                             üç sözcük        кнEги                                              üç kitap четGре   студéнта                                 dört (bay) öğrenci               столá                                      dört masa               слóва                                      dört sözcük               кнEги                                       dört kitap               студéнтки                               dört (bayan) öğrenci В клáссе бGло два учEтеля.                Sınıfta iki öğretmen vardı. В квартEре три кóмнаты.                     Dairede üç oda var. В нóвом здáнии трEдцать четGре       Yeni binada 34 oda var. кóмнаты. У менH двáдцать три учéбника.          Benim 23 kitabım var. У Олéга сóрок четGре кнEги.               Oleg’in 44 kitabı var. В шкóле сто сóрок две ученEцы.        Okulda 142 (bayan) öğrenci var. Сегóдня двáдцать две дéвушки          Bugün 22 kız sinemaya gitti. пошлE в кинó. HER İKİSİ anlamına gelen óба (м.р. ve ср.р.) sözcüklerinden sonra da isimler -İN HALİ TEKİL olurlar. óба дрýга                                              her iki arkadaş                                                               arkadaşların her ikisi de óба слóва                                             her iki sözcük óбе студéнтки     her iki bayan öğrenci Обе студéнтки пришлE на урóк           Bayan öğrencilerin her ikisi de derse geçпóздно.                                         geldiler. Оба столá бGли зáняты.                      Masaların her ikisi de meşguldü. Kuraldışı olarak 11, 12, 13, 14 rakamlarından sonra gelen isimler ve isim soylu sözcükler -İN HALİ ÇOĞUL olurlar. В нáшем гóроде одEннадцать             Şehrimizde 11 sinema var. кинотеáтров. Двенáдцать студéнтов гулHли            Bahçede 12 öğrenci в садý.                                                  dolaşıyordu/geziniyordu. В Lтом мéсяце я прочитáл                  Ben bu ayda 13 kitap okudum. тринáдцать книг. 5’den 20’ye kadar bütün rakamlar ile sonu 5, 6, 7, 8, 9, 0 ile biten bütün rakamlardan sonra gelen isimler -İN HALİ ÇOĞUL olurlar. пять студéнтов                                     beş öğrenci семь дéвушек                                       yedi kız дéсять людéй     on insan восемнáдцать книг                              on sekiz kitap шестнáдцать домóв                             on altı ev Утром я увEдел пять студéнтов          Ben sabahleyin sınıfta 5 öğrenci gördüm. в клáссе. В зáле теáтра бGло сто зрEтелей.      Tiyatro salonunda 100 seyirci vardı. В пáрке растýт сто сóрок шесть          Parkta 146 adet ağaç büyümektedir. дерéвьев. В шкóле двáдцать семь ученикóв      Okulda 27 erkek ve 35 kız öğrenci var. и трEдцать пять ученEц. YALIN ve -İ HALLERİ’nde Topluluk Bildiren Sayıları (двóе, трóе...) ile isimler -İN HALİ ÇOĞUL olurlar. двóе детéй                                           iki çocuk трóе товáрищей                                   üç arkadaş чéтверо студéнтов                               dört öğrenci сéмеро рабóчих                                   yedi işçi Diğer hallerde (YALIN ve -İ HALLERİ hariç) sayılar (одEн, однá, однó, однE hariç) kullanıldıkları isimlerle aynı halde kullanılırlar. Я встрéтил трёх товáрищей.               Ben üç arkadaşıma rastladım. Онá придёт к семE часáм.                   O yediye doğru gelir. Мы пошлE в кинó с двумH нáшими     Biz iki bizim arkadaşımızla sinemaya друзьHми.                                             gittik. Он написáл ромáн о двадцатE            O yirmi komünist hakkında bir roman коммунEстах.                                        yazdı. ТGсяча (bin), миллиóн (milyon) ve миллиáрд (milyar) gibi sayılardan sonra gelen isimler her zaman -İN HALİ ÇOĞUL olurlar. В библиотéку привезлE тGсячу           Kütüphaneye bin kitap getirildi. книг. Эта грýппа вGступила с концéртом    Bu grup dokuz bin dinleyiciye konser пéред девятьI тGсячами зрEтелей.    verdi. UYGULAMA - 16: Aşağıdaki soruları, parantez içinde verilen rakamların Rusça yazılışlarıyla cevaplandırdığını inceleyiniz. 1.   Скóлько дéвушек в их грýппе (4)? В их грýппе четGре дéвушки. 2.   Скóлько у вас курсáнтов (15)?       У нас пятнáдцать курсáнтов. 3.   Скóлько у негó детéй (6)?               У негó шесть (шéстеро) детéй. 4.   Скóлько магазEнов в                      В гóроде трEдцать пять магазEнов. гóроде (35)? 5.   Скóлько экзáменов онE                  ОнE должны бGли сдать должнG бGли сдать (12)?                     двенáдцать экзáменов. 6.   Скóлько лет онá прожилá              Онá прожилá в Кáрсе два гóда. в Кáрсе (2)? 7.   Скóлько словарéй у вас в              У нас в библиотéке сóрок два библиотéке (42)?                                  словарH. 8.   Скóлько пальтó висEт                     В шкафý висEт дéсять пальтó. в шкафý (10)? 9.   Скóлько упражнéний вы                Мы ужé сдéлали двáдцать однó ужé сдéлали (21)?                                упражнéние. 10. Скóлько слов в нóвом                   В нóвом диалóге одEннадцать диалóге (11)?       слов. UYGULAMA - 17: Aşağıdaki cümlelerde sayılarla -İN HALİ’nin kullanılmasını inceleyiniz. 1.   В Lтой грýппе бGло двáдцать три человéка. 2.   В клáссе трEдцать пять ученикóв: двáдцать дéвочек и пятнáдцать мáльчиков. 3.   Вчерá я купEл три альбóма, четGрнадцать карандашéй и сóрок две тетрáди. 4.   Два приHтеля возвращáлись пóздно вéчером домóй. 5.   Прошлó два-три часá, но онE ещё не вернýлись. 6.   Три молодGх дéрева растýт пéред дóмом. 7.   Пять человéк ждáло нас на стáнции. 8.   У негó шéстеро детéй. 9.   Миллиóны людéй с волнéнием следEли за выступлéнием президéнта. 10. Обе подрýги сдéлали домáшнее задáние прáвильно.