Rusçada e halinin edatlarda kullanılması

УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ПРЕДЛОГАМИ - -E HALİNİN EDATLARLA KULLANILMASI

к (ко) edatının kullanılması                                                                                          

UYGULAMA – 35                                                                                                                   

по edatının kullanılması                                                                                              

UYGULAMA – 36                                                                                                                   

благодарH edatının kullanılması                                                                                 

вопрекE edatının kullanılması                                                                                     

навстрéчу edatının kullanılması                                                                                 

соглáсно edatının kullanılması                                                                        

UYGULAMA – 37

-E HALİ aşağıdaki edatlarla birlikte kullanılır.  По edatı hariç diğer edatlar yalnız -E HALİ ile kullanılırlar.

К (КО) EDATIN KULLANILMASI

Bu edatın temel anlamı; alan ve zaman içinde bir şahsın veya bir şeyin yanaşmasını birdirmektedir.

1.   Bu edat ile kendisine yaklaşılan şahıs veya eşya -E HALİ’nde bulunur.

кудá? - nereye?

к чемý? - neye doğru?

к комý? - kime doğru?

sorularına cevap teşkil eder.

Спортсмéны бегýт к фEнишу.              Sporcular bitişe koşuyorlar.

Утром он шёл к врачý.                         Sabahleyin o doktora gidiyordu.

Мой друг улетéл к родEтелям             Arkadaşım tatil için ebeveynlerinin

на канEкулы.                                        yanına uçakla gitti.

УчEтель подошёл к доскé и                 Öğretmen tahtaya yaklaştı ve bir cümle

написáл однó предложéние.              yazdı.

Он прилетéл к отцý в Стамбýл.           O, İstanbul’a babasına geldi.

Bu edat, genel olarak, önünde под(о)- ve при- yaklaşma ve gelme bildiren önekleri bulunan fiiller ile birlikte kullanılır.

Офицéр подошёл к тáнку.                   Subay tanka yaklaştı.

Автóбус подъéхал к останóвке.         Otobüs durağa yanaştı.

Я увEдел учEтеля и подошёл              Ben öğretmeni gördüm ve ona yaklaştım.

к немý.

Лóдка подплылá к бéрегу.                  Kayık nehrin kıyısına yanaştı.

Yukarıdaki cümlelerde de görüldüğü gibi, под- öneki alan fiillerden sonra her zaman к edatı gelmektedir.

Пóезд подошёл к стáнции.                  Tren istasyona yanaştı.

Онá подошлá к знакóмому                  O (bayan) tanıdık adama yaklaştı.

человéку.

Öte yandan при- öneki ile başlayan fiillerden sonra her zaman к edatı gelmez.  В ve наedatlarıyla kullanılan isimler gelir ve bunlar -İ HALİ olurlar.

Рабóчие пришлE к инженéру.             İşçiler mühendise geldiler/yaklaştılar.

ОнE пришлE в шкóлу.                           Onlar okula geldiler.

ОнE пришлE на вéчер дрýжбы.           Onlar dostluk gecesine geldiler.

ОнE приéхали в Стамбýл.                    Onlar İstanbul’a geldiler.

2.   При öneki alan bir grup fiil ile diğer bazı fiiller kendilerinden sonra к edatı alırlar.

привыкáть/привGкнуть                       alışmak

привыкáть/привGкнуть к клEмату       iklime alışmak

привыкáть/привGкнуть к нóвому        yeni düzene alışmak

порHдку

Я привGк к здéшнему клEмату.           Buradaki iklime alıştım.

приучáть/приучEть                              alıştırmak

приучáть/приучEть к порHдку             birisini düzenli olmaya alıştırmak

                                                              (eğitmek)

приучáть/приучEть к нóвой                 yeni işe alıştırmak

рабóте

приучáть(ся)/приучEть(ся)                   alışmak

приучáть(ся)/приучEть(ся) к                düzenli olmaya alışmak

порHдку

Он хóчет приучEть нас к своéму        O bizi kendi düzene alıştırmak istiyor.

порHдку.

Мы ужé приучEлись к Lтому.              Biz artık buna alıştık.

призывáть/призвáть                           çağırmak

призывáть/призвáть к дуLли              düelloya çağırmak, davet etmek

Нас призвáли к отвéту.                       Bizden açıklama istediler.

                                                              Bizden cevap istediler.

принадлежáть                                      ait olmak

принадлежáть к рóду                          bir türe ait olmak

принадлежáть к организáции             bir teşkilata ait olmak

Это живóтное принадлежEт                Bu hayvan memeli türe aittir.

к рóду млекопитáющих.

присоединHться/присоединEться       katılmak

присоединHться/присоединEться к    birisinin fikrine katılmak

мнéнию

присоединHться/присоединEться к    bir teşkilata katılmak

организáции

Я присоединHюсь к вáшему                Size katılıyorum.

мнéнию.                                                Sizin görüşünüze katılıyorum.

готóвиться/приготóвиться                   hazırlanmak

готóвиться/приготóвиться к бóю        savaşa hazırlanmak

готóвиться/приготóвиться к                sınava hazırlanmak

экзáмену

Все солдáты приготóвились               Bütün askerler savaşa hazırlandılar.

к бóю.

относEться                                           davranmak

относEться к дéтям                              çocuklara davranmak

относEться к отцý                                babasına davranmak

Он отнóсится к женé хорошó.             O karısına iyi davranıyor.

обращáться/обратEться                      hitap etmek, seslenmek

обращáться/обратEться к нáции         millete hitap etmek, seslenmek

Полкóвник обратEлся к Мехмéту        Albay, Mehmet’e ismiyle seslendi.

по Eмени.

Когдá он заболéл, он обратEлся         O hastalandığında, doktora başvurdu.

к врачý.

стремEться                                           elde etmeye çalışmak, ulaşmaya çalış-

                                                              mak

стремEться к знáниям                         bilgi için can atmak

Мы всегдá должнG стремEться к        Biz hep bilgiyi elde etmeye çalışmalıyız.

знáниям.

Bu fiillerden türeyen bazı isimlerden sonra da к edatı kullanılır.

привGчка к порHдку                            düzenli olmaya alışma

призGв к áрмии                                    askerlik yapmaya çağırma

подготóвка к экзáмену                        sınava hazırlanma

отношéние к лIдям                               insanlara davranış

обращéние к нáции                             millete seslenme

стремлéние к деньгáм                         para için can atma

приближéние к дерéвне                     köye yaklaşma

3.   Duygu ve bağlılık bildiren çok sayıda isim к edatı ile kullanılır.  Aynı şekilde bu isimlerden türemiş ve aynı duyguları ifade eden fiiller ile к edatı kullanılmaz.

любEть рóдину                                     vatanı sevmek

любóвь к рóдине                                 vatan sevgisi

доверHть лIдям                                    insanlara güvenmek

довéрие к лIдям                                   insanlara güven

уважáть отцá                                       babaya saygı göstermek

уважéние к отцý                                  babaya saygı

ненавEдеть врагá                                düşmandan nefret etmek

нéнависть к врагý                                düşmandan nefret

интересовáться литератýрой             edebiyatla ilgilenmek

интерéс к литератýре                          edebiyata ilgi

4.   Aşağıdaki sıfatlardan sonra da -E HALİ’nde к edatı kullanılır.

привGкший   к клEмату                         iklime alışık

                     к хóлоду                          soğuğa alışık

                     к кýрению                       sigara içmeye alışmış, sigara tiryakisi

готóвый   к экзáмену                           sınava hazır

                 к бóю                                    savaşa hazır

                 к отъéзду                             ayrılışa hazır

дóбрый к ученикáм                             öğrencilere iyi (davranma)

              к дéтям                                   çocuklara iyi (davranma)

              к живóтным                            hayvanlara iyi (davranma)

внимáтельный к прóсьбам                 komşuların ricalarına karşı ilgili (olma)

сосéдей

                          к жéне                        karısına karşı ilgili (olma)

спосóбный   к инострáнному языкý   yabancı dile yetenekli

                     к мýзыке                         müziğe karşı yetenekli

стрóгий к дéтям                                    çocuklara karşı sert olma

              к себé                                     kendine karşı acımasız olma

5.   Когдá? (ne zaman?), к какóму врéмени? (hangi zamanda?) sorularına cevap verirken zamanı bildiren isimler к edatı ile kullanılırlar.

- Когдá отéц пришёл домóй?               - Baba eve ne zaman geldi?

- Отéц пришёл домóй к ýжину.            - Baba akşam yemeğine eve geldi.

Я закóнчил задáние к нóчи.               Ödevi gece yarısında tamamladım.

Учфстникам необходEмо приéхать    Katılanların Mayıs sonunda gelmeleri

к концý мáя.                                         gerekiyor.

Николáй придёт к трём часáм.            Nikolay üçte gelir.

К вéчеру я закóнчу рабóту.                Akşama doğru işimi bitireceğim.

6.   К edatı bazı deyimlerde kullanılır.

(a) К чáю я люблI есть пирóжные.      Çay ile pasta yemeyi severim.

     К зáвтраку нам дáли кóфе.            Kahvaltıda bize kahve verdiler.

(b) к сожалéнию...                                maalesef...

     к несчáстью...                                 maalesef..., ne yazık ki...

     к счáстью...                                     çok şükür, hamdolsun...

К сожалéнию, мы не смóжем              Maalesef, bugün gelemeyiz.

сегóдня прийтE.

К счáстью, онE пришлE вóвремя.        Çok şükür, onlar tam zamanında geldiler.

(c) Это вам не к лицý.                          Bu size yakışmıyor.

     Это плáтье ей бGло совсéм не       Bu elbise ona hiç yakışmadı.

     к лицý.

UYGULAMA - 35: Bu cümleleri okuyarak к edatının kullanılışlarını inceleyiniz.

1.   Пóсле обéда онE подошлE к вокзáлу.

2.   УченEк подошёл к доскé.

3.   Автóбус подъéхал к шкóле.

4.   Лóдка пристáла к бéрегу.

5.   Вчерá я ходEл к дóктору.

6.   Лётчик ведёт самолёт к гóроду.

7.   Мáма спускáется к рекé.

8.   УчEтель приучEл ученикóв к порHдку.

9.   Онá легкó привGкла к хóлоду СибEри.

10. Лóдка приближáлась к кораблI.

11. Автóбус повернýл напрáво, к здáнию пóчты.

12. РодEтели позвáли сыновéй.  СыновьH подошлE к ним.

13. Сегóдня вéчером мы пойдём к учEтелю в гóсти.

14. УченикE готóвились к послéднему экзáмену.

15. У негó глубóкое довéрие к отцý.

16. У моéй дóчери большEе спосóбности к мýзыке.

17. Мы усEленно готóвимся к выступлéнию по телевEзору.

18. Он серьёзно отнóсится к своEм обHзанностям.

19. Егó стремлéние к искýсству прóсто поражáет.

20. ОнE решEли обратEться к организáции за пóмощью.

21. Он присоединEлся к мнéнию женG.

22. Мой товáрищ принадлежEт к организáции пионéров.

23. Он принадлежEт к лýчшим ученикáм шкóлы.

24. К иIлю мы должнG вернýться в университéт.

25. Мáма не успéла сшить плáтье к Нóвому Гóду.

26. К прáзднику мы подготóвили нóвый плакáт.

27. ОнE подошлE в теáтр к восьмE часáм.

28. К сожалéнию, я не смогý прийтE к тебé в три часá.

29. К несчáстью, егó не нашлE.

30. Такóе поведéние вам не к лицý!

ПО EDATIN KULLANILMASI

Bu edat yalnız -E HALİ’nde değil -İ HALİ ve -DE HALİ’nde de ile kullanılır.

1.   Bu edat bir yüzey üstünde yapılan hareketi göstermede где? (nerede?) sorusuna cevap olarak kullanılır.

- Где онE гулHли?                                 - Onlar nerede dolaşıyorlardı?

- ОнE гулHли по Босфóрскому             - Onlar Boğaziçi Köprüsü’nün üstünde

мостý.                                                   dolaşıyorlardı.

УченикE бéгали по бéрегу мóря.         Öğrenciler deniz kıyısında koşuyorlardı.

Отéц ходEл по кóмнате.                      Baba odada dolaşıyordu.

ТурEсты ходEли по дворý музéя.        Turistler müzenin avlusunda

                                                              dolaşıyorlardı.

Слёзы у неё теклE по щекáм.              Gözyaşları yanaklarında akıyordu.

Aşağıdaki fiillerden sonra bir yüzeye yönelik hareket söz konusu olduğundan по edatı kullanılır.

бить/побEть                                          vurmak, dövmek

стучáть/стýкнуть                                  vurmak, çarpmak

ударHть/удáрить                                  vurmak, darbe indirmek

Дирéктор удáрил кулакóм по              Müdür toplantının sonunda masaya

столý в концé собрáния.                     yumruğuyla vurdu.

Град стучáл по окнý.                           Dolu, pencerenin yüzeyine çarpıp düşü-                                  yordu.

Дождь бил по стёклам окнá.               Yağmur pencerenin camlarına vuruyor-                        du.

2.   Bir hareketin yerini, kapsamını ve yönünü bildirmede de по edatı kullanılır.

(a) farklı yerlerden olan benzer hareket:

По всем инститýтам и универси-         Bütün enstitü ve üniversitelerden

тéтам собирáлись грýппы                   gönüllü grupları toplanıyorlardı.

добровóльцев.

(b) bir bütün için geçerli olan hareket:

По всемý óбществу                              Bütün toplumda bu konudaki haber

распространEлся слух об Lтом.          yayılıyordu.

(c) farklı yönlere ayrılma, dağılma hareketi:

Пóсле мáтча сторóнники                     Maçtan sonra taraftarlar evlerine

разошлEсь по домáм.                          dağıldılar.

(d) peş peşe bir dizi, yeri gezme, dolaşma hareketi:

Дéти всегдá гулHли по ýлицам.           Çocuklar her zaman sokaklarda dolaşı-                                   yorlardı.

Кондýктор ходEл по всем                    Kondüktör trenin bütün vagonlarını

вагóнам пóезда.                                  dolaşıyordu.

3.   Haberleşme araçlarını başında “vasıtasıyla, yoluyla” anlamlarını karşılamada kullanılır.

слýшать по рáдио                                radyodan dinlemek

выступáть по рáдио                            radyoda yayına çıkmak

послáть письмó по пóчте                    postayla mektup göndermek

послáть телегрáмму по пóчте             postayla telgraf göndermek

позвонEть по телефóну                      telefon etmek

говорEть по телефóну                         telefonla konuşmak

сообщáть по телефóну                        telefonla bilgi vermek

4.   Belli aralıklarla yapılan bir hareketi göstermede по edatı kullanılır.  Когдá? sorusuna cevap verir.

УченикE сдаIт экзáмены                      Öğrenciler cuma günleri sınav oluyorlar.

по пHтницам.

Мы гулHем по вечерáм по пáрку.       Biz akşamları parkta dolaşıyoruz.

По утрáм он дéлает ýтреннюю            O sabahları sabah jimnastiği yapıyor.

зарHдку.

Я иногдá изучáю рýсский язGк           Bazen geceleri Rusça çalışıyorum.

по ночáм.

5.   Nesneli birer dağıtma bildirilirken по edatı kullanılır.

Ольга купEла три билéта                     Olga her biri bir dolara üç bilet satın aldı.

по дóллару.

Кáждый турEст дал по фотогрáфии.  Her turist birer fotoğraf verdi.

Кáждый студéнт взял по билéту.        Her öğrenci birer bilet aldı.

Дáйте нам, пожáлуйста, по                 Bize birer kurşunkalem ve defter veriniz.

карандашý и по тетрфди.

6.   Bir hareketin sebebini gösterirken по edatı kullanılır.  Почемý? (niçin?) sorusuna cevap verilmektedir.

Нéкоторые спортсмуны                       Sporcuların bazıları hastalık nedeniyle

отсýтствовали на конферéнции         konferansta bulunmadılar.

по болéзни.

Учáстники нé были на собрáнии        Katılımcılar geçerli bir sebepten dolayı

по уважEтельной причEне.                 toplantıda yoktular.

Шофёр сдéлал ошEбку по                   Şoför dalgınlıkla hata yaptı.

рассéянности.

Сын разбEл вáзу по                             Oğlan dikkatsizlikten vazoyu kırdı.

неосторóжности.

Покупáтель разбEл тарéлку                Müşteri özensizlikten tabağı kırdı.

по небрéжности.

7.   Bir alanda ihtisas sahibi olma ya da yine bir alanda çalışma yapma bildirirken по edatı kullanılır.

экзáмен по матемáтике                       matematik sınavı

рабóта по хEмии                                  kimya alanında çalışma

задáния по рýсскому языкý                Rusça ödevleri

семинáр по агрáрной полEтике          tarım politikası üzerine seminer

доклáд по мEру в мEре                        dünya barışı üzerine bildiri

У негó зáвтра бýдет экзáмен по         Onun yarın fizik sınavı olacak.

фEзике.

Мой сосéд - специалEст по                  Benim komşum tarım alanında uzman-

агрáрному хозHйству.                         dır.

У негó нóвая рабóта по геогрáфии.   Coğrafya alanında ilginç bir işi var.

СпециалEсты рабóтали над                Uzmanlar tarım alanında toprak reformu

агрáрной рефóрмой по сéльскому     üzerinde çalışıyordu.

хозHйству.

8.   Akrabalık ya da başka bir nedenden dolayı mevcut ilişkiye işaret ederken по edatı kullanılır.

рóдственница по отцý                         baba tarafından akraba

рóдственники по мáтери                     anne tarafından akrabalar

товáрищи по бюрó                               büro arkadaşları

друг по шкóле okul arkadaşı

друг по рабóте                                     iş arkadaşı

Я встрéтил товáрища по шкóле.         Okul arkadaşıma rastladım.

Мы рóдственники по отцý.                  Biz baba tarafından akrabayız.

Это мне по душé.                                 Bu tam bana göre.

Это мне по сéрдцу.                              Bunu sevdim.

9.   “-e göre” anlamında по edatı kullanılır.

по прикáзу                                           emrine göre

по свéдениям                                       bilgiye göre

по мнéнию                                            fikrine göre

по предáнию                                        geleneğe göre

по слýхам                                             dedikodulara göre

ОнE изменEли план рабóты по           Müdürün emrini uygulayarak iş planını

прикáзу дирéктора.                             değiştirdiler.

По мнéнию моегó товáрища зáвтра    Arkadaşımın düşüncesine göre yarın

бýдет хорóшая погóда.                        hava güzel olacak.

Пóезд отхóдит по расписáнию.          Tren tarifeye göre hareket ediyor.

Фильм “Войнá и мир” сдéлан по        “Savaş ve barış” filmi Leo Tolstoy’un

ромáну Л. Толстóго.                             romanına göre yapıldı.

10. Eylemin yönünü gösteren sözcüklerle по edatı kullanılır.

Мы плGли по течéнию.                        Akıntıya göre gidiyorduk.

Охóтник шёл по следáм лисEцы.        Avcı tilkinin izlerini takip etti.

11. По edatı seyrek olarak -İ HALİ ve -DE HALİ’nde de kullanılır.

Все получEли óтпуск по пHтое            Herkes 5 Ağustos’a kadar izin almıştı.

числó.

У менH рабóты по гóрло.                     Gırtlağıma kadar işim var.

Я стал писáть расскáз по приéзде     Köye geldiğimde hikaye yazmaya

в дерéвню.                                           başladım.

По окончáнии шкóлы я поступлI         Okulu bitirip üniversiteye gireceğim.

в университéт.

UYGULAMA - 36: İçinde по edatının değişik kullanımlarının yer aldığı bu cümleleri okuyarak inceleyeniz.

1.   Врач принимáет по втóрникам и суббóтам.

2.   В концé вéчера друзьH разошлEсь по домáм.

3.   По вечерáм мы игрáли в кáрты в клýбе.

4.   ТурEсты дóлго гулHли по площадHм Стамбýла.

5.   Мы гулHли по бульвáру и по бéрегу мóря.

6.   Мáленькие дéти бéгали по сáду.

7.   Он éхал по дорóге.

8.   Ширóкая рéка теклá по равнEне.

9.   ЗолотGе пóлосы протянýлись по нéбу.

10. Эту нарóдную пéсню я услGшал по рáдио.

11. Мы послýшали вéсти по телевEзору.

12. Нас осведомEли по пóчте.

13. Бáбушка далá внýкам по апельсEну.

14. Я купEл три журнáла по рублI.

15. КомEссия ходEла по фáбрикам и завóдам.

16. Я хожý по магазEнам, покупáю кнEги.

17. Зáвтра у нас бýдет семинáр по здорóвью.

18. Этот инженéр - мой рóдственник по мáтери.

19. Он удáрил егó по рукé.

20. Дождь барабáнит по крGше.

21. Я пропустEл занHтия по болéзни.

22. Он тóкарь по метáллу.

23. Онá чемпиóн по лGжам.

24. Нам нужнG тепéрь специалEсты по текстEлю.

25. По одéжде встречáют, по умý провожáют.

26. По предáнию, невéсту берýт из дóма родEтелей.

27. Онá пришлáсь мне по сердцу.

28. По слýхам онE поженEлись.

29. Этот человéк блEзок мне по убеждéниям.

30. Этот фильм сдéлан по моемý расскáзу.