НА,ЗА,ПОД,ПО,ПРО,ЧЕРЕЗ,СКВОЗЬ Edatlarının Kullanılması

НА EDATININ KULLANILMASI

1.   Bir şeyin üstüne yönelik bir hareket söz konusu olduğunda на edatı ile -İ HALİ kullanılır.  Bu anlamda кудá? (nereye?) sorusuna cevap verilmesi gerçekleşmektedir.

- Кудá вы спешEте?                              - Siz nereye acele ediyorsunuz?

- Мы спешEм на стáнцию.                    - Biz istasyona acele ediyoruz.

Я положEл словáрь на стол.               Sözlüğü masaya koydum.

Сейчáс мы éдем на собрáние.            Biz şimdi toplantıya gidiyoruz.

Худóжник повéсил картEну на            Ressam resmi duvara astı.

стéну.

Мой ключ упáл на пол.                        Anahtarım döşemenin üzerine düştü.

2.   Bir kısım zaman bildiren sözcük terkiplerinde на edatı kullanılır.

на вторóй день                                    ikinci günde

на трéтий день                                     üçüncü günde

на слéдующий день                             daha sonraki gün, öbür gün

на послéдний день                              son gün

на другóй день                                     sonraki gün

На трéтий день пóсле экзáмена         Sınavdan iki gün sonra o buraya geldi.

он пришёл сюдá.

На слéдующий день студéнты            Öbür gün öğrenciler tarlaya çalışmaya

поéхали на пóле рабóтать.                 gittiler.

3.   Söylendiği andan itibaren başlayıp devam edecek bir zaman periyodu belirtilirken на edatı kullanılır.  Bu kullanım şekli на какóе врéмя? (ne kadar süre için?) sorusuna cevap oluşturur.

на день                                                 bir gün için

на час                                                   bir saat için

на год                                                   bir yıl için

на недéлю                                            bir hafta için

на мéсяц                                               bir ay için

на лéтo                                                 yaz için

нá зиму                                                 kış için

Он улетéл в Амéрику на лéто.            O yazı geçirmek için Amerika’ya gitti.

Я разрешEл емý на час.                       Ona bir saatliğine izin verdim.

УчEтель взял у менH словáрь на        Öğretmen benden bir haftalığına sözlüğü

недéлю.                                                aldı.

Онá попросEла óтпуск на день.          O (bayan) bir günlüğüne izin talep etti.

4.   Bir iş için neden göstermede на edatı kullanılır.

Мáльчик взял дéньги у отцá на          Çocuk dondurma için babasından para

морóженое.                                          aldı.

Дочь попросEла дéнег на Iбку.           Kız çocuğu etek almak için bir miktar                         para istedi.

ОнE закрGли ресторáн на ремóнт.      Tadilat için restoranı kapattılar.

5.   Bazı fiiller ile на edatı kullanılır.

влиHть/повлиHть                                 etkilemek

окáзывать влиHние                             etki altında bırakmak

влиHть/повли1Hть на товáрища           arkadaşını etkilemek

влиHть/повлиHть на здорóвье           sağlığını etkilemek

возлагáть/возложEть                           sorumlu tutmak

отвéтственность

возлагáть/возложEть                           arkadaşını sorumlu tutmak

отвéтственность на дрýга

возлагáть/возложEть                           öğretmeni sorumlu tutmak

отвéтственность на учEтеля

возлагáть/возложEть надéжды          ümit etmek

возлагáть/возложEть надéжды          oğluna ümit bağlamak

на сGна

возлагáть/возложEть надéжды          gençliğe ümit bağlamak

на молодёжь

смотрéть/посмотрéть                           bakmak

смотрéть/посмотрéть на человéка     adama bakmak

смотрéть/посмотрéть на картEну        resme bakmak

жáловаться/пожáловаться                 şikayet etmek

жáловаться/пожáловаться на            kız kardeşini şikayet etmek

сестрý

жáловаться/пожáловаться на боль   ağrıdan şikayetçi olmak

клеветáть/наклеветáть                       iftira etmek, iftira atmak

клеветáть/наклеветáть на дрýга        arkadaşına iftira atmak

кричáть/накричáть                              bağırmak

кричáть/накричáть на детéй               çocuklara bağırmak

кричáть/накричáть на студéнтов        öğrencilere bağırmak

надéяться/понадéяться                      ümit etmek, güvenmek

надéяться/понадéяться на подрýгу   kız arkadaşına güvenmek

надéяться/понадéяться на пóмощь   yardıma güvenmek, yardım ümit etmek

надéяться/понадéяться успéх            başarı ümit etmek

надéяться/понадéяться на                 iyileşmeyi ümit etmek

улучшéние

обращáть/обратEть внимáние             dikkat etmek, önem vermek

обращáть/обратEть внимáние             bir kıza önem vermek

на дéвушку

обращáть/обратEть внимáние             resme ilgi göstermek

на картEну

опирáться/оперéться                          dayanmak

опирáться/оперéться на фáкты         bilgiye dayanmak, gerçeğe dayanmak

опирáться/оперéться на пóмощь       yardıma dayanmak

покушáться                                          teşebbüs etmek, suikast yapmak

совершEть покушéние                         teşebbüs etmek, suikast yapmak

покушáться на человека                     insanın canına kastetmek

покушáться на жизнь                          hayata kastetmek

полагáться/положEться                       güvenmek

полагáться/положEться на дрýга        arkadaşa güvenmek

полагáться/положEться на погóду      hava durumuna güvenmek

посягáть/посягнýть                              tecavüz etmek, el uzatmak

посягáть/посягнýть на правá              haklara tecavüz etmek

походEть                                              benzemek

быть похóжим                                      benzemek

походEть на отцá                                 babasına benzemek

быть похóжим на мать                        annesine benzemek

производEть/произвестE                     etki altında bırakmak

впечатлéние

производEть/произвестE                     dinleyicileri etki altında bırakmak

впечатлéние на слýшателей

производEть/произвестE                     seyircileri etki altında bırakmak

впечатлéние на зрEтелей

решáться/решиEься                             cesaret etmek

решáться/решиEься на поéздку          yolculuğa cesaret etmek

решáться/решиEься на разговóр        konuşmaya cesaret etmek

рассчEтывать на поддéржку               desteğe güvenmek, desteği beklemek

рассчEтывать на пóмощь                    yardıma güvenmek, yardım beklemek

соглашáться/согласEться                    kabul etmek

соглашáться/согласEться на рабóту   işi kabul etmek

соглашáться/согласEться на               belli şartları kabul etmek

определённые услóвия

сердEться                                             kızmak

сердEться на сGна                               oğluna kızmak

сердEться на детéй                             çocuklara kızmak

делEть/поделEть                                  bölmek

делEть/поделEть на чáсти                   parçalara bölmek

UYGULAMA - 41: Aşağıdaki cümleleri okuyunuz ve на edatının hangi anlamlarda kullanıldığını inceleyiniz.

1.   Пионéры уéхали за гóрод на всю недéлю.

2.   Я послáл телегрáмму дрýгу и получEл отвéт на слéдующий день.

3.   Он взял рабóту на лéто.

4.   Он уéхал на дáчу на мéсяц.

5.   На выполнéние Lтой рабóты необходEмо всегó дéсять дней.

6.   На пострóйку дóма бGло истрáчено полмиллиóна дóлларов.

7.   На подготóвку экспедEции ушлó два мéсяца.

8.   Мой друг вGше менH на гóлову.

9.   МоH сестрá стáрше моегó брáта на три гóда.

10. Онá решEла приéхать на две недéли рáньше.

11. МоH кóмната бóльше вáшей на одEн квадрáтный метр.

12. Мой друг приéхал в Стамбýл на пHтый день.

13. Автóбус остановEлся на час на останóвке.

14. Курéние врéдно влиHет на здорóвье.

15. ОнE возложEли отвéтственность на руководEтеля организáции.

16. Незнакóмый мужчEна дóлго смотрéл на менH.

17. Больнóй плáча жáловался на сEльную боль.

18. ОнE наклеветáли на моегó дрýга.

19. НельзH кричáть на детéй.

20. Я не мог не обратEть внимáние на неё.

21. Он сдéлал блестHщий доклáд, опирáясь на послéдние дáнные.

22. Покушéние на жизнь человéка стрóго накáзывается по закóну.

23. Я полагáюсь на тебH.

24. НельзH посягáть на правá человéка.

25. Мой сын óчень похóж на мýжа.

26. Это ни на что не похóже.

27. Концéрт произвёл сEльное впечатлéние на слýшателей.

28. Она никáк не моглá решEться на разговóр с отцóм.

29. Я согласEлся на Lту рабóту при определённых услóвиях.

30. Отéц рассердEлся на сGна из-за плохóй отмéтки.

ЗА EDATININ KULLANILMASI

1.   Bir şeyin arkasına geçme söylenirken yön bildirmede за edatı -İ HALİ’nde kullanılır.

- Кудá повернýл автóбус?                   - Otobüs nereye döndü?

- Автóбус повернýл за ýгол.                - Otobüs köşeyi döndü gitti.

В ресторáне мы сéли за стóлик.         Restoranda biz küçük bir masaya

                                                              oturduk.

Сóлнце зашлó за облакá.                    Güneş bulutların arkasına kayboldu

                                                              (geçti).

Лунá зашлá за горизóнт.                     Ay ufkun gerisine geçti.

2.   Bir şahsı işaret ederken “YERİNE” anlamında kullanılır.  Aynı anlamı karşılamada вмéстоedatının -İN HALİ’nde kullanıldığını görmüştük.

Отéц готóвил обéд за мать.                Yemeği anne yerine baba hazırlıyordu.

ОнE рабóтали по Lтой тéме за нас.    Bu konuda bizim yerimize onlar çalışı-

                                                              yorlardı.

Я написáл письмó за негó.                  Onun yerine ben mektubu yazdım.

3.   Bir savaşın amacını ve bir şahsın yararına olan hareketi ifade eden aşağıdaki

fiillerden sonra за edatı kullanılır.

сражáться за рóдину                           ülkesi için savaşmak

воевáть за свобóду                             özgürlük için savaşmak

выступáть за предложéние                teklifi desteklemek

голосовáть за кандидáта                    aday için oy kullanmak

борóться за мир                                  barış için savaşmak

стоHть за мир                                       barışın arkasında olmak, barış taraftarı                        olmak

ОнE бóрются за свобóду и                  Onlar ülkelerinin özgürlüğü ve

незавEсимость своéй странG.             bağımsızlığı için savaşıyorlar.

Мы не бýдем голосовáть за Lто         Bu teklif için oy vermeyeceğiz.

предложéние.

4.   “Başlamak” anlamına gelen fiiller ile за edatı kullanılır.

принHться за рабóту                           işe başlamak

взHться за дéло                                   işe başlamak

сесть за кнEгу                                      kitap başına oturmak

5.   Belli zaman dilimini göstermede за edatı kullanılır.

За зEму я чáсто бывáл в теáтре.        Bu kış tiyatroya sıkça gittim.

За послéднее врéмя онá прочлá        Son zamanlarda çok kitap okudu.

мнóго книг.

6.   Aşağıdaki fiillerden sonra за edatı kullanılır.

награждáть/наградEть                         ödüllendirmek

благодарEть/поблагодарEть                teşekkür etmek

хвалEть/похвалEть                              övmek

За хорóшую рабóту егó наградEли     İyi çalışması nedeniyle onu parayla

деньгáми.                                             ödüllendirdiler.

Мой сосéд поблагодарEл менH за      Yardım için komşum bana teşekkür etti.

пóмощь.

КомандEр похвалEл вóина за             Komutan başarılı atışı için askeri övdü.

хорóшую стрельбý.

Ayrıca şu fiillerden sonra da за edatı kullanılır.

покупáть/купEть                                   satın almak

получáть/получEть                              almak, kabul etmek

платEть/заплатEть                               ödemek

продавáть/продáть                              satmak

Я купEла кнEгу за три рублH.              3 rubleye bir kitap satın aldım.

ОнE получEли мнóго дéнег за             Başarılı çalışmaları için çok para aldılar.

отлEчную рабóту.

Мы прóдали дом за нéсколько           Evi bir kaç bin dolara sattık.

тGсяч дóлларов.

Скóлько вы заплатEли за вáшу          Arabanız için ne kadar ödediniz?

машEну?

7.   Minnettarlığı ifade etmek için за edatı kullanılır.

БлагодарI вас за внимáние.               Dikkatiniz için teşekkür ederim.

СпасEбо за кнEгу.                                 Kitap için teşekkür ederim.

СпасEбо за совéт.                                Tavsiyen için teşekkür ederim.

UYGULAMA - 42: Aşağıdaki cümleleri okuyunuz ve за edatının hangi anlamlarda kullanıldığını inceleyiniz.

1.   Дéти сéли за стол и нáчали есть суп.

2.   Мы должнG борóться за мир во всём мEре.

3.   ОнE упóрно борóлись за выполнéние плáна.

4.   Профéссор похвалEл студéнта за хорóший доклáд.

5.   Покупáтель заплатEл за кнEгу сто рублéй.

6.   Онá проголосовáла за моI кандидатýру.

7.   Я прóдaл рáдио за двéсти дóлларов.

8.   Онá пришлá за час до собрáния.

9.   Её любEли за красEвый гóлос.

10. СпасEбо за вкýсный обéд!

11. Мáльчик купEл билéт в теáтр за сóрок рублéй.

12. Мой друг получEл прéмию за хорóшую рабóту.

13. Ты бы не мог сдéлать Lто за менH?

14. Нýжно взHться наконéц за дéло.

15. За послéдние месяцá продáжа шла хорошó.

ПОД EDATININ KULLANILMASI

1.   Bir hareketin, bir şeyin ya da yerin altına yönelik olması durumunda bu edat kullanılır.

- Кудá ты положEл тетрáдь?               - Defteri nereye koydun?

- Я положEл тетрáдь под словáрь.     - Defteri sözlüğün altına koydum.

Портфéль упáл под стол.                    El çantası masanın altına düştü.

Я постáвил óбувь под кровáть.          Ayakkabımı yatağın altına koydum.

ОнE стáли под афEшей.                       Onlar afişin altında durdular.

Онá положEла письмó под кнEгу.       O mektubu kitabın altına koydu.

2.   Взять fiili ile oluşan bazı sözcük terkiplerinde kullanılır.

взять под контрóль                             kontrol altında tutmak, kontrol altına

                                                              almak

взять под надзóр                                 gözetim altına almak

взять под наблюдéние                        gözetim altına almak

взять под своI защEту                         kayırmak, koruma altına almak

Дирéктор взял нóвого учEтеля           Müdür yeni öğretmeni himayesine aldı.

под своI защEту.

СпециалEсты взHли под контрóль     Uzmanlar yeni sistemi kontrol altına

нóвую систéму.                                    aldılar.

3.   Bir zaman öncesinde olma vurgulanırken под edatı kullanılır.

под прáздник                                       bayram öncesinde

под выходнóй день                             tatil günü öncesinde

под суббóту                                          cumartesi öncesinde

под Нóвый Год                                     yeni yıl arifesinde

Под воскресéнье мы кóнчили            Pazar günü öncesinde işimizi bitirdik.

нáшу рабóту.

Под прáздник случEлся                       Bayram öncesinde bir kaza oldu.

несчáстный слýчай.

Под Нóвый Год все лIди хотHт            Yeni yıl öncesinde insanlar bütün

мEра во всём мEре.                              dünyada barış istiyorlar.

4.   Aşağıdaki terkipler içinde de под kullanılır.

закóнчить речь под аплодисмéнты   konuşmayı alkışlar altında bitirmek

танцевáть под мýзыку                         müzik eşliğinde dansetmek

спать под шум дождH                          yağmur sesi altında uymak

Веснóй крестьHне спáли под шум      Baharda köylüler yağmur sesi altında

дождH.                                                  uyuyorlardı.

Мы шли под мýзыку.                            Biz müzik eşliğinde yürüyorduk.

Он закóнчил своI блестHщую речь    O parlak konuşmasını alkışlar altında

под аплодисмéнты.                             bitirdi.

UYGULAMA - 43: Aşağıdaki cümleleri okuyarak под edatının hangi anlamlarda kullanıldığını inceleyiniz.

1.   ОнE забежáли под навéс.

2.   Мы сéли под дéрево.

3.   Под Нóвый Год мы устрóили ёлку.

4.   Под воскресéнье я всегдá уезжáю за гóрод.

5.   Мы встрéтимся под прáздник.

6.   Пáры мéдленно вращáлись под мýзыку.

7.   Я задремáла под тEхое журчáнье ручейкá.

8.   Под весёлые раскáты грóма зашумéл лEвень.

9.   Егó взHли под стрóгое наблюдéние.

10. Стáрший брат взял млáдшего брáта под своI защEту.

ПО EDATININ KULLANILMASI

1.   Nesnelerin ikişerli, üçerli gibi dağıtılması belirtilirken по kullanılır.

ОнE получEли по три Hблока.             Onlar üçer adet elma aldılar.

Мы купEли по две тетрáди.                 Biz ikişer defter satın aldık.

Bir şeyin birerli dağıtılması, alınması durumunda -E HALİ kullanılır.

ОнE получEли по Hблоку.                    Onlar birer elma aldılar.

Кáждый получEл по кнEге.                  Herkes birer kitap aldı.

2 ve ikiden yukarı rakamlarla -İ HALİ kullanılır.

Всем раздáли по три карандашá        Herkese üçer kurşunkalem ve beşer

и по пять тетрáдей.                             defter dağıttılar.

Кáждый получEл по два Hблока.        Herkes ikişer elma aldı.

5 (пять) ve diğer yumuşak işaretle (ь) biten rakamların çekiminde hem -İ HALİ hem de -DE HALİ kullanabilir.

по пять Hблок                                      beşer elma

по пятE Hблок                                      beşer elma

Мы купEли по пятE Hблок во               Festival sırasında herkese beşer elma

врéмя фестивáля.                               satın aldık.

2.   Bir şeyin son limitini göstermede по edatı kullanılır.

рабóты по гóрло                                  gırtlağına kadar işi olmak

зáнят по гóрло                                     gırtlağına kadar meşgul

по гóрло в долгáх                                gırtlağına kadar borcu olmak

влюблён пó уши                                   sırılsıklam aşık

У менH рабóты по гóрло.                     Gırtlağıma kadar işim var.

ВодG в рекé бGло по колéно.             Nehirdeki su dize kadardı.

3.   Bir zaman periyodunun sonuna işaret edilirken по edatı kullanılır.

Все разошлEсь по пéрвое октябрH.   Herkes Ekimin birine kadar dağıldı.

Ахмéт получEл óтпуск по десHтое      Ahmet 10 Eylüle kadar izin aldı.

сентябрH.

UYGULAMA - 44: Aşağıdaki cümleleri okuyarak по edatının hangi anlamlarda kullanıldığını inceleyiniz.

1.   Дáйте всем по четGре рýчки и по карандашý.

2.   Прошý четGре билéта по двáдцать копéек.

3.   Он получEл óтпуск по десHтое иIля.

4.   ОнE уéхали в Москвý по десHтое числó.

5.   Мы взHли отчёт по пHтое áвгуста.

6.   Мáльчик вошёл в вóду по шéю.

7.   У нас бýдет рабóты по гóрло.

8.   Онá былá влюбленá пó уши в Сергéя.

9.   Мы зáняты по гóрло.

10. Мой друг оказáлся по гóрло в долгáх.

ПРО EDATININ KULLANILMASI

“HAKKINDA” anlamını karşılayan bu edat, konuşma veya düşünmenin sonucunda fiilin nesnesini gösterir.

Охóтник рассказáл товáрищам           Avcı arkadaşlarına kendi son avını

про своI послéднюю охóту.                anlattı.

Я хочý рассказáть тебé что-то            Sana babam hakkında bir şeyler

про моегó отцá.                                    anlatmak istiyorum.

ЧЕРЕЗ EDATININ KULLANILMASI

1.   Bir hareketin karşıdan karşıya, bir taraftan öbür tarafa yapıldığını ifade etmede чéрезkullanılır.

Дéти перешлE чéрез дорóгу.               Çocuklar yolu karşıdan karşıya geçtiler.

Чéрез Босфóр турEсты переплGли    Turistler İstanbul Boğazını karşıdan kar-

на кораблé.                                          şıya gemi ile geçtiler.

ПассажEры прошлE чéрез аллéю.      Yolcular iki yanı ağaçlı yolda karşıdan            karşıya geçtiler.

Bu edatın yer aldığı cümledeki fiiller bazen пере- öneki alırlar.

перейтE чéрез дорóгу                          yolu karşıdan karşıya geçmek

перейтE чéрез мост                             köprüyü karşıdan karşıya geçmek

переплGть чéрез Босфóр                   İstanbul Boğazını karşıdan karşıya yüze-

                                                              rek geçmek

2.   Когдá (ne zaman?) sorusuna karşılık olarak bir zaman periyodunu bildirmede чéрезkullanılır.

Чéрез мéсяц я вернýсь сюдá из         Bir ay sonra Moskova’dan buraya

МосквG.                                                döneceğim.

Чéрез час мой брат вGйдет из            Bir saat sonra kardeşim sınıftan

клáсса.                                                 çıkacak.

Чéрез недéлю у нас бýдет экзáмен    Bir hafta sonra bizim Rusça sınavımız

по рýсскому языкý.                              olacak.

3.   Bir şey veya birisi aracılığıyla, vasıtasıyla duyurulan, iletilen ve yapılan hususlar belirtilirkenчéрез kullanılır.

Нóвость былá данá чéрез журнáл.    Haber dergi aracılığıyla duyurulmuştu.

Во врéмя собрáния онE разговá-        Toplantı sırasında onlar tercüman

ривали чéрез перевóдчика.               aracılığıyla anlaşıyorlardı.

Он зáдал вопрóс пилóту чéрез           O tercüman aracılığıyla pilota soru

перевóдчика.                                       yöneltti.

СКВОЗЬ EDATININ KULLANILMASI

Başka bir şey tarafından engellenen, örtülen başka bir şeyin görülmesi, kurtulması ve çıkması anlamları сквозь ile ifade edilir.

Водá протекáет сквозь кáмень          Su taşın arasından sızıyor (akıyor).

Кровь рáненого солдáта                     Yaralı askerin kanı gömleğin arasından

просочEлась сквозь рубáшку.            sızıyordu.

Сквозь тумáн далекó бGли виднG      Sis arasından uzakta dağlar

высóкие гóры.                                     görünüyordu.

Bu edat, ikiden fazla insanın arasından kalabalığın içinden geçmeyi belirtmede de kullanılır.

Я прошёл сквозь толпý.                      Kalabalığın arasından geçtim.

Дéти прошлE сквозь машEны.             Çocuklar araçların arasından geçtiler.

Bazı deyimlerde de сквозь edatı kullanılır.

пройтE сквозь огóнь и вóду                görmüş geçirmiş olmak

смотрéть сквозь пáльцы                     bilmezden gelmek

смех сквозь слёзы                              ağlanacak haline gülmek

UYGULAMA - 45: Aşağıdaki cümlelerde про, чéрез ve сквозь edatlarının kullanılma durumlarını inceleyiniz.

1.   Я хочý рассказáть про экскýрсию.

2.   ОнE дóлго говорEли про своEх родEтелей.

3.   Я перешёл чéрез ширóкую ýлицу.

4.   ОнE пострóили мост чéрез пролEв.

5.   Чéрез ручéй нýжно бGло переправлHться вброд.

6.   Чéрез дорóгу был протHнут прóвод.

7.   Партизáны бесшýмно прошлE чéрез лес.

8.   Онá придёт чéрез час.

9.   Урóк закóнчится чéрез пять минýт.

10. Чéрез год он собирáется уéхать на прáктику в дерéвню.

11. Он передáл мне письмó чéрез своI сéстру.

12. В зáле велE бесéду чéрез перевóдчика.

13. Объявлéние бGло сдéлано чéрез газéту.

14. Чéрез непроходEмые лесá и болóта, чéрез скáлы и гóры был

пролóжен канáл.

15. Кровь просочEлась сквозь мáрлю.

16. Сквозь сырýю мглу тýскло светEли огнE.

17. Сквозь крGшу протекáла водá.

18. Сквозь стеклHнную дверь былá виднá кóмната.

19. В своéй жEзни он прошёл сквозь огóнь и вóду.

20. Мы решEли смотрéть на всё сквозь пáльцы.