УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА - -E HALİNİN KULLANILMASI

УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА - -E HALİNİN KULLANILMASI

Rusçada -E HALİ hem edatlarla hem de edatsız kullanılır.

УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА БЕЗ ПРЕДЛОГОВ - -E HALİNİN EDATSIZ KULLANILMASI

УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ГЛАГОЛАМИ - -E HALİNİN FİİLLERLE KULLANILMASI

1.   Bir grup fiil ile, -E HALİ, yapılan işin; bir şahsın ya da eşyanın yararına olması bildirir.

покупáть (несов.) - купEть (сов.)         satın almak

помогáть/помóчь                                 yardım etmek

давáть/дать                                          vermek

дарEть/подарEть                                  hediye etmek

обещáть/пообещáть                             söz vermek

покáзывать/показáть                          göstermek

Мать купEла кнEгу сGну.                      Anne oğluna kitap satın aldı.

Мой друг помогáл мне.                        Arkadaşım bana yardım ediyordu.

Продавéц показáл крáсный                Satıcı kırmızı kravatı alıcıya gösterdi.

гáлстук покупáтелю.

Я далá словáрь подрýге.                     Ben sözlüğü kız arkadaşıma verdim.

Bir fiilden türemiş isimler de -E HALİ’ni gerektirmektedir.

помогáть сосéду                                  komşuya yardım etmek

пóмощь сосéду                                     komşuya yardım

подарEть подрýге                                kız arkadaşına hediye vermek

подáрок подрýге                                  kız arkadaşına hediye

обещáть дрýгу                                      arkadaşa söz vermek

обещáние дрýгу                                   arkadaşa söz verme

2.   Bir konuşmanın, hitabın, açıklamanın yöneltildiği şahsın -E HALİ’nde olmasını gerektiren fiiller:

говорEть (несов.) - сказáть (сов.)        söylemek

говорEть/сказáть турEстам                  turistlere söylemek

писáть/написáть                                  yazmak

писáть/написáть дрýгу                        arkadaşa yazmak

звонEть/позвонEть                               telefon etmek

звонEть/позвонEть мáтери                  annesine telefon etmek

отвечáть/отвéтить                               cevap vermek

отвечáть/отвéтить учEтелю                öğretmene cevap vermek

расскáзывать/рассказáть                   anlatmak

расскáзывать/рассказáть отцý           babasına anlatmak

объяснHть/объяснEть                          açıklamak

объяснHть/объяснEть студéнтам        öğrencilere açıklamak

Гид сказáл турEстам, что                     Rehber turistlere gezinin bittiğini söyledi.

прогýлка закóнчилась.

Не забýдь позвонEть сестрé!              Kız kardeşine telefon etmeyi unutma!

Зачéм ты рассказáл Lто отцý?           Babana neden bunu anlattın?

УчEтель объяснEл нóвые прáвила     Öğretmen yeni kuralları öğrencilere

студéнтам.                                            açıkladı.

Yukarıdaki fiillerin kökünden türeyen isimler ile de edatsız -E HALİ kullanılır.

отвечáть/отвéтить учEтелю                öğretmene cevap vermek

отвéт учEтелю                                      öğretmene cevap

вопрóс студéнту                                   öğrenciye soru

писáть/написáть брáту                        kardeşe yazmak

письмó брáту kardeşe mektup

расскáзывать/рассказáть сGну          oğlana anlatmak

расскáз сыну                                       oğlana anlatı/hikaye

3.   Öğretme ve çalışma anlamlarını karşılayan aşağıdaki fiillerden sonra -E HALİ kullanılır.

обучáть/обучEть                                  öğretmek

УчEтель обучEл нóвые прáвила         Öğretmen yeni kuralları öğrencilere

ученикáм.                                             öğretti.

учEть/научEть öğretmek

УчEтель научEл ученикóв                   Öğretmen öğrencilere doğru vurgulamayı

прáвильной интонáции.                      öğretti.

учEться/научEться                               çalışmak, öğrenmek

Нáши студéнты научEлись                  Bizim öğrenciler Rusçayı kolayca öğren-

рýсскому языкý легкó.                         diler.

4.   Bir şahsa ya da eşyaya zarar verme eylemini karşılayan bir grup fiil ve bunlardan türemiş isimlerden sonra -E HALİ kullanılır.

вредEть/повредEть                              zarar vermek

вредEть/повредEть лIдям                    insanlara zarar vermek

вред здорóвью                                    sağlığa zarar

Сигарéты вредHт здорóвью                Sigara insan sağlığına zarar veriyor.

людéй.

мешáть/помешáть                                engel olmak; rahatsız etmek

мешáть/помешáть врачý                     doktora engel olmak

мешáть/помешáть отцý                        babasını rahatsız etmek

СEльный вéтер мешáл нам идтE.        Kuvvetli rüzgar yürümemize engel olu-                         yordu.

Что-то мешáет вам уéхать?                 Gitmenize bir engel mi var?

изменHть/изменEть                              değiştirmek; ihanet etmek, ele vermek

изменHть/изменEть женé                    karısını aldatmak

измéна мýжу                                        kocasını aldatma

Солдáт изменEл своемy дóлгу.           Asker görevini yapmamış.

Онá изменEла своемý слóву.              O (bayan) sözünden döndü.

мстить/отомстEть                                 intikam almak

мстить/отомстEть врагý                       düşmandan intikam almak

месть врагý                                          düşmandan intikam alma

Нáша часть отомстEла врагý во          Bizim birlik savaş sırasında düşmandan

врéмя войнG.                                       intikam aldı.

5.   Övgü, şaşkınlık ve imrenme fiillerden sonra -E HALİ kullanılır.

завEдовать/позавEдовать                   imrenmek

рáдоваться/обрáдоваться                  memnun olmak, sevinmek

удивлHться/удивEться                         hayret etmek

поражáться/поразEться                      şaşırmak, hayret etmek

Bu fiillerle -E HALİ’nde kullanılan isimler, bu fiillerin bildirdiği duyguyu işaret eden şahıs ya da nesneyi gösterirler.

завEдовать/позавEдовать дрýгу         arkadaşa imrenmek

завEдовать/позавEдовать успéху      arkadaşın başarısına gıpta etmek

дрýга

Онá всегдá завEдовала успéху          O her zaman kız arkadaşının başarısınaподрýги.                   imreniyordu.

рáдоваться/обрáдоваться                  bayramda memnun olmak

прáзднику

рáдоваться/обрáдоваться письмý     mektuba sevinmek

рáдоваться/обрáдоваться                  güzel havaya sevinmek

хорóшей погóде

Дéти обGчно рáдовались                    Çocuklar genel olarak bayramın gelişine

прихóду прáздника.                            memnun oluyorlardı.

удивлHться/удивEться смéлости        kahramanın cesaretine şaşırmak

герóя

удивлHться/удивEться сEле                gücüne şaşırmak

удивлHться/удивEться мýжеству        mertliğe şaşırmak

Гóсти удивлHлись смéлости                Misafirler bizim kahramanın cesaretine

нáшего герóя.                                       şaşırıyorlardı.

Все учителH удивEлись успéху           Tembel öğrencinin başarısına bütün

ленEвого ученикá.                               öğretmenler şaşırmıştı.

6.   Diğer fiillerle belli kalıplar şekline de -E HALİ kullanılır.

уделHть/уделEть внимáние                 özen göstermek

уделHть/уделEть внимáние дéтям      çocuklara özen göstermek

уделHть/уделEть внимáние                 hastaya özen göstermek

больнóму

уделHть/уделEть внимáние спóрту     sporla uğraşmak, spora önem vermek

Лéтом нýжно мнóго уделHть               Yazın sporla çok uğraşmak gerekir.

внимáние спóрту.

Мáма уделHет бóльше внимáния       Annem kız kardeşime benden daha çok

моéй сестрé, чем мне.                         özen gösteriyor.

спосóбствовать                                   yardımcı olmak, katkıda bulunmak

спосóбствовать успéху                       başarısına katkıda bulunmak

спосóбствовать дрýжбе                      arkadaşlığa yardımcı olmak

Я хочý спосóбствовать успéху           Ben arkadaşımın başarısına katkıda

моéй подрýги.                                      bulunmak istiyorum.

7.   Bazı sözcük terkipleri ile -E HALİ kullanılıyor.

войнá-войнé                                         savaşa savaş

мEру-мир                                               dünyaya barış

слáва учáстникам                                katılanlara şan olsun

слáва победEтелям                             kazananlara şan olsun

привéт всем друзьHм                          bütün arkadaşlara selam

привéт всем герóям                             bütün kahramanlara selam

пáмятник ФатEху                                 Fatih’e anıt

Мы Eскренне желáем мEру-мир.         Biz samimiyetle dünyaya barış istiyoruz.

Странé-мир, мEру-мир.                         Yurtta barış dünyada barış.

UYGULAMA - 31: Edatsız -E HALİ’nin kullanıldığı aşağıdaki cümleleri inceleyeniz.

1.   Она написáла дрýгу любóвное письмó.

2.   УчEтель подарEл словáрь нóвому ученикý.

3.   Почтальóн принёс газéты и пEсьма сосéду.

4.   Егó отвéт стáршему брáту был óчень груб.

5.   Мать помогáет сосéдке готóвить óбед.

6.   Пионéры всегдá помогáли престарéлым лIдям.

7.   Врач показáл больнóму нóвое лекáрство.

8.   Отéц разрешEл мне éхать в гóрод.

9.   АтатIрк посвятEл всю жизнь борьбé за свобóду.

10. Когдá емý бGло семь лет, бáбушка расскáзывала емý скáзки.

11. В цéнтре плóщади стоEт пáмятник Пýшкину.

12. Печáть и радиовещáние уделHют большóе внимáние проблéме

этнEческих меньшEнств.

13. Ты дóлжен бóльше уделHть внимáние своéй женé.

14. Мы должнG уделEть дóлжное внимáние Lтой проблéме.

15. Я не завEдую твоемý положéнию.

16. Все завEдуют моемý здорóвью.

17. Онá всегда завEдовала моемý гóлосу.

18. Все рáдуются весéннему сóлнцу.

19. Дéти обрáдовались нóвым подáркам.

20. Я прóсто поражáюсь твоéй работоспосóбности.

21. Нóвые переговoры бýдут спосóбствовать в бýдущем развEтию

дрýжественных отношéний мéжду двумH стрáнами.

22. Я всегдá рáдуюсь твоемý приéзду.

23. Все удивлHлись егó сEле вóли.

24. Когдá я был в Стамбýле, я поразEлся красотé мечéтей.

25. КлассEческая мýзыка спосóбствует моéй работоспосóбности.