İSMİN HALLERİNİN FİİLLERLE, EDATLARLA VE EDATSIZ KULLANILMASI

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИМЁН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ С ГЛАГОЛА-МИ, ПРЕДЛОГАМИ И БЕЗ ПРЕДЛОГОВ - İSMİN HALLERİNİN FİİLLERLE, EDATLARLA VE EDATSIZ KULLANILMASI

УПОТРЕБЛЕНИЕ ИМЕНИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА (И.п.) - YALIN HALİN KULLA- NILMASI

Basit cümleden bileşik cümleye kadar her türlü cümlede кто? (kim?) ve что? (ne?) sözcüklerine cevap oluşturan sözcük, sözcük öbeği ya da cümlecikler YALIN HAL formunda sayılırlar.  Bu sözcükler, adlar olabileceği gibi, fiillerin mastar şekli, sıfatlar, sayılar, zamirler, belgisiz zamirlerden oluşabilirler.  Bir cümlede, bu iki soru sözcüğüne (кто? что?) cevap teşkil eden sözcük ya da sözcük öbeği öznedir.

УчEтель (кто?) объяснHет урóк.          Öğretmen dersi anlatıyor.

Студéнт (кто?) читáет текст.                Öğrenci metni okuyor.

Все студéнты (кто?) изучáют              Bütün öğrenciler Rus dilini öğreniyorlar.

рýсский язGк.

Урок (что?) кóнчился.                          Ders bitti.

ОнE (кто?) ушлE отсIда.                        Onlar buradan ayrıldılar.

Сóлнце (что?) свéтит.                          Güneş parıldıyor.

МагазEны (что?) открывáются            Mağazalar saat yedide açılıyorlar.

в семь часóв.

Никтó (кто?) из студéнтов                    Öğrencilerden hiçbiri derse geç kalmadı.

не опоздáл на урóк.

Все (кто?) пришлE вóвремя.                Herkes derse zamanında geldi.

Рýсские (кто?) лIбят пить вóдку.         Ruslar votka içmeyi severler.

Дéсять (что?) бóльше, чем семь.        On (10) yediden (7) daha büyüktür.

УчEться (что?) продолжáется             Öğrenmek yaşamın sonuna dek sürer.

до концá жEзни.

Во врéмя рабóты отдыхáть (что?)      Çalışma sırasında dinlenmek

запрещáется.                                       yasaklanmıştır.

Сéмеро (кто?) одногó не ждут.            Yedi kişi bir kişiyi beklemez.

В клáссе раздáлось грóмкое              Sınıfta “Aman Tanrım” sözü yankılandı.

“Ох, Бóже мой!” (что?).

Тóлько двóе (кто?) смоглE                   Ancak onların ikisi sınırdan geçebildiler.

перебрáться чéрез гранEцу.

Что-то (что?) виднéлось вдалекé.      Uzakta bir şeyler gözüktü.

ТебH в чём-то убедEть (что?)              Seni bir şeye ikna etmek hiç kolay değil.

нелегкó.

Анна с ВEктором (кто?) ждáли нас      Anna ile Viktor bizi odada bekliyorlardı.

в кóмнате.

УПОТРЕБЛЕНИЕ ПРЕДЛОЖНОГО ПАДЕЖА (П.п.) - EDATLI HAL (-DE)’İN KULLANILMASI в (во) edatının kullanıldığı durumlar                                                                               UYGULAMA – 9                                                                                                                     на edatının kullanıldığı yerler                                                                                        о (об/обо) edatının kullanıldığı yerler                                                                            при edatının kullanıldığı yerler                                                                                      UYGULAMA – 10                                                                                                                    в ve на edatlarının yer bildirmede kullanılma durumları                                        UYGULAMA 11                                                                                                           UYGULAMA 12                                       Adından da anlaşıldığı gibi yalnızca belli bazı edatlarla kullanılan haldir.  İsimlerin, isim öbeklerinin bu halde kullanılmasını gerektiren edatlar ve anlamları aşağıdaki gibidir.  Birçok durumda (где? - nerede?) sorusuna cevap verilmektedir. A.  В (во) ® Bir yerin, bir şeyin İÇİNDE olma durumu için kullanılır. - Где бGли все?                                    - Herkes nerede idi? - Все бGли в клáссе.                            - Herkes sınıfta idi. - Где твоE вéщи?                                  - Eşyaların nerede? - МоE вéщи в шкафý.                            - Benim eşyalarım dolaptadır. B.  На ® Bir yerin, bir şeyin ÜSTÜNDE olma ya da kalıp halinde bazı sözcüklerle kullanılır. - Где стоEт кнEга?                                 - Kitap nerede duruyor? - КнEга стоEт на пóлке.                        - Kitap rafta duruyor. - На чём онE уéхали?                           - Onlar ne ile gittiler? - ОнE уéхали на машEне.                     - Onlar araba ile gittiler. - Что лежEт на столé?                          - Masa üzerinde ne duruyor? - На столé лежáт газéты.                     - Masa üzerinde gazeteler duruyorlar. Все бGли на урóке.                              Bütün öğrenciler derste idiler. C.  О (об/óбо) ® Bir canlı ya da cansız nesnenin HAKKINDA anlamını karşılar. - О ком вы говорEте?                           - Siz kim hakkında konuşuyorsunuz? - Я говорI об учEтеле.                          - Ben öğretmen hakkında konuşuyorum. D.  При ® Birinin DEVRİNDE, bir şeyin YANIBAŞINDA anlamlarında kullanılır. При войнé лIди жEли трýдно.              Savaş sırasında insanlar zor yaşıyorlar-                                                               dı. При шкóле был большóй огорóд.        Okulun yanında büyük bir meyve bahçesi                                                               vardı. 1.   В (ВО) EDATININ KULLANILDIĞI DURUMLAR (1) Bir şeyin ya da yerin içinde bulunma, sınırlı bir süre kalma anlamını karşılama- da kullanılır. Вéчером Ивáн был в теáтре.              İvan akşamleyin tiyatrodaydı. Учéбник лежEт в столé.                       Ders kitabı masanın çekmecesindedir. Мой брат рабóтает в шкóле.               Kardeşim okulda çalışıyor. Шкóльники игрáли во дворé.              Okul çocukları avluda oynuyorlar. Зимóй артEст жил в ПарEже.               Kışın artist Paris’te yaşıyordu. Студéнты гулHли в садý во                 Öğrenciler teneffüste bahçede врéмя перерGва.                                 geziniyorlardı. Лисá живёт в лесý.                              Tilki ormanda yaşıyor. Егó автомобEль стоEт в гаражé.          Onun otomobili garajda duruyor. (2) В edatı zaman bildirmede kullanılır. (a) Ay, yıl ve yüzyıl bildirmede. Мы переéхали в Стамбýл в иIле        Biz 1996 yılında temmuz ayında (когдá? в какóм мéсяце?)                    İstanbul’a taşındık (göç ettik). в 1996-ом годý                                      (когдá? в какóм годý?). ВелEкий полковóдец АтатIрк              Büyük başkomutan Atatürk, 20.yüzyılda жил в 20-ом вéке                                  yaşadı. (когдá? в какóм вéке?). (b) İnsan hayatında belli bir dönemi belirten kalıplarda kullanılır. в дéтстве                                              çocukluk döneminde в Iности                                                gençlikte в мóлодости                                         gençlikte в зрéлом вóзрасте                               tam olgunluk döneminde в вóзрасте                                            yetişkinlik döneminde в стáрости                                            yaşlılıkta, yaşlılık döneminde В дéтстве я любEл собирáть               Çocukluğumda çiçek toplamayı цветG.                                                   severdim. В мóлодости он жил в СибEри.           Gençliğinde Sibirya’da yaşadı. (c) Zaman olarak bir eylemin başlangıcını, ortası ve sonunu bildirmede kullanılan sözcüklerle . начáло - в начáле (başlangıcında середEна - в середEне (ortasında) конéц - в концé (sonunda) В начáле прогýлки всё                        Gezinin başlangıcında her şey hazırdı. бGло готóво. ОнE улетéли отсIда в середEне          Onlar ayın ortasında buradan ayrıldılar мéсяца.                                                                                  (uçakla). В концé урóка все прáвила                Dersin sonunda bütün kurallar бGли пóняты.                                       anlaşılmıştı. (d) Tahmini olarak belirlenmiş saat cinsinden zamanı bildirmede kullanılır.  Saat sözcüğü sıra sayılarının çekimli şekli ile kullanılır.  во вторóм часý                                    saat bir ile iki arasında в пHтом часý                                        saat dört ile beş arasında в десHтом часý                                    saat dokuz ile on arasında Самолёт улетéл в десHтом часý.        Uçak, dokuzla on arasında kalktı. Онá былá готóва в седьмóм часý.      Saat altıyla yedi arasında o hazırdı. (3) Bir insanın içinde bulunduğu durumu ifade eden sözcüklerle kullanılır. в гóре                                                   acı içinde, kaderli в тоскé                                                  hüzün, can sıkıntısı içinde в волнéнии                                           heyecan içinde в востóрге                                            coşku, memnuniyet içinde в печáли                                               üzüntü içinde в гнéве                                                 kızgınlık içinde - Как спортсмéн ходEл по зáлу?         - Sporcu salonda nasıl geziniyordu? - Спортсмéн в волнéнии ходEл           - Sporcu heyecan içinde salonda по зáлу.                                                geziniyordu. Все инженéры бGли в востóрге          Bütün mühendisler sonuçtan (как?) от результáта.                           memnuniyet içindeydiler. (4) Birisinin giymiş olduğu kıyafetini bildiren sözcükler ile kullanılır. Её сестрá былá в нóвой рубáшке       Onun kız kardeşi yeni bir gömlek (в чём?).                                               giymişti. Онá пришлá на вéчер                          O, geceye üzerinde pahalı bir в дорогóм костIме.                               elbise olduğu halde geldi                                                               (pahalı bir elbiseyle). (5) Bazı fiil ve yine çoğunluğu bu fiillerden türemiş isimler ile в edatı bir DEYİM oluşturarak kullanılır. нуждáться в пóмощи                           yardım ihtiyacı olmak нуждá в пóмощи                                   bir yardım ihtiyacı упражнHться в произношéнии            fonetik çalışması yapmak упражнéния в произношéнии             fonetik alıştırması yapma помогáть (несов.) комý-нибýдь           birine işte yardım etmek в рабóте помóчь (сов.) комý-нибýдь в               birine işte yardım etmek рабóте пóмощь в рабóте                                 birinin işine yardım сомневáться (несов.) в прáвиль-        doğruluğundan şüphe etmek ности сомнéние в прáвильности                  doğruluğundan şüphe откáзывать (несов.) комý-нибýдь       yardım etmeyi reddetmek в пóмощи отказáть (сов.) комý-нибýдь                yardım etmeyi reddetmek в пóмощи откáз в пóмощи                                    yardım etmeyi reddetme уверHть/увéрить когó-нибýдь             birisinin gerekliğinden emin olmak в необходEмости убеждáть/убедEть в                             bir şeyin gerekliğinde ikna etmek необходEмости убеждéние в необходEмости              bir şeyin gerekliğinde ikna olma обмáнываться/обманýться в              birisi hakkında yanılmak человéке обмáнываться/обманýться в              ümitleri hakkında yanılmak надéжде одержáть побéду в борьбé                 savaşı, mücadeleyi kazanmak одержáть побéду в соревновáнии     yarışmayı kazanmak отдавáть/отдáть (себé) отчёт в           ne yaptığını bilmek своEх постýпках отдавáть/отдáть (себé) отчёт в           ne dediğini bilmek своEх словáх отчEтываться/отчEтаться в рабóте    iş hakkında hesap vermek отчEтываться/отчEтаться в                 harcamalar hakkında hesap vermek расхóдах отчёт в расхóдах                                 harcamalar hakkında hesap признавáться/признáться в любвE    aşkını ilan etmek признавáться/признáться в своEх     hatalarını kabul etmek ошEбках сознавáться/сознáться в своéй         suçunu itiraf etmek винé разочаровывáться/разочарóваться  arkadaş hakkında hayal kırıklığına в дрýге                                                  uğramak разочаровывáться/разочарóваться  hayatı hakkında hayal kırıklığına в жEзни                                                 uğramak разочаровáния в рабóте                    iş hakkında hayal kırıklığı соревновáться в игрé                         oyun yapmak (yarışmak) соревновáться в рабóте                     işte rekabet etmek соревновáние в баскетбóле               basketbol yarışması упрекáть/упрекнýть в                          sorumsuzluğunu yüzüne vurmak безотвéтственности упрёк в халáтности                             dikkatsizliğini yüzüne vurma учáствовать в вGборах                       seçimlere katılmak учáствовать в игрé                              oyuna katılmak учáстие в голосовáнии                        oy verme Ayrıca уверHть/увéрить fiilinden türeyen увéренный                                           emin увéрен                                                  emindir Все увéрены в побéде.                       Herkes zaferden emindir. Ахмéт - увéренный в себé человéк.   Ahmet kendisinden emin bir insandır. UYGULAMA - 9: Aşağıdaki cümlelerde в edatının kullanıldığı anlamları inceleyiniz. 1.   Позавчерá я был в клýбе. 2.   Инженéр рабóтал в Москвé. 3.   В дéтстве я любEл путешéствовать. 4.   Стáлин жил в 20-ом вéке. 5.   В концé визEта онE бGли довóльными. 6.   Автóбус ушёл в пHтом часý. 7.   Дéвушка былá в стáром плáтье. 8.   В садý мнóго детéй. 9.   Он был в востóрге от картEны. 10. В иIне я хочý поéхать на прáктику. 11. ОнE уверHли менH в побéде. 12. Андрéй óчень нуждáлся в пóмощи родEтелей. 13. Учёные не сомневáлись в успéхе эксперимунта. 14. Джон дóлго упражнHлся в произношéнии рýсских слов. 15. Когдá он переезжáл, сосéди помоглE емý в перевóзке вещéй.