Toplam Sayfa Görüntüleme Sayısı

22 Aralık 2011 Perşembe

İsmin hallere göre çekilmesi (padejler) 2





-İN HALİ’NDE BAZI İSİMLERİN -У (-Ю) TAKISI ALMASI
1.   Bazı ERİL CİNS isimlerle bir şeyin veya bir maddenin bir kısmı söz konusu olduğunda isimler sonuna -у (-ю) takısını alırlar.
              чáшка чáю                             bir fincan çay
              стакáн чáю                             bir bardak çay
              кусóк сGру                              bir parça peynir
              килогрáмм сáхару                 bir kilogram şeker
              килогрáмм пескý                    bir kilogram kum
              купEть сáхару                        şeker satın almak
              купEть мёду                            bal satın almak
              купEть шёлку                          ipek kumaşını satın almak
              вGпить чáю                            çay içmek
              попрóбовать мёду                 balın tadına bakmak
2.   Bir yer bildiren isimler -у (-ю) takısıyla kullanılır.  Genellikle из ve до edatlardan sonra kullanılır.
из дóму                                                 evden
до дóму                                                 eve
из лéсу                                                 ormandan
до лéсу                                                 ormana
вGйти из лéсу                                       ormandan çıkmak
идтE до дóму                                        eve gitmek
добрáться до дóму                              eve ulaşmak
3.   Zaman bildirildiğinde isimler sonuna -у (-ю) takısını alırlar.  До, с ve óколо ile kullanılır.
до дóму                                                 eve kadar
с чáсу                                                   birden itibaren
до чáсу                                                 bire kadar
óколо чáсу                                           yaklaşık bir saat, bir saat gibi
ждать с чáсу                                        birden itibaren beklemek
гулHть óколо чáсу                                yaklaşık bir saat dolaşmak
4.   Bir eylemin sebebini bildirirken -у (-ю) takısı kullanılır.  С (со) edatı ile kullanılır.
с испýгу, со стрáху                               korkudan
с перепýгу                                            korkarak
побелéть со стрáху                             korkudan yüzü bembeyaz olmak
заболéть с перепýгу                            korkudan hastalanmak
5.   Bazı özel durumlarda da belli edatlarla -у (-ю) takısı kullanılır.
упустEть из вEду                                  dikkate almamak
óт рoду не вEдеть                                hiç tanımamak
бéз тoлку                                              anlamı yok, gereği yok
ни рáзу не прийтE                                hiç gelmemek
-DE HALİ’NDE BAZI İSİMLERİN -У (-Ю) TAKISI ALMASI
В ve на edatı ile bazı ERİL CİNS isimler -у (-ю) takısı alırlar.
в садý (сад)                                          bahçede
Кóшки игрáют в садý.                          Kediler bahçede oynuyorlar.
в шкафý (шкаф)                                   dolapta
МоE костIмы висHт в шкафý.               Benim elbiselerim dolapta asılı
                                                              duruyorlar.
на мостý (мост)                                     köprüde, köprü üstünde
МашEны стоHт на мостý.                      Araçlar köprü üstünde duruyorlar.
на берегý (бéрег)                                 sahilde
на берегý мóря                                    deniz kıyısında
Наш дом нахóдится на берегý мóря.  Bizim evimiz deniz kıyısında
                                                              bulunmaktadır.
на краI (край)                                       kenarda, tam uçta
Нóвый журнáл лежEт на краI              Yeni dergi divanın tam kenarında
дивáна.                                                duruyor.
на лугý (луг)                                          çayırda, merada
Корóвы гулHют на лугý.                       İnekler merada dolaşıyorlar.
на лбу (лoб)                                          alında, başın ön kısmında
У негó на лбу был бéлый платóк.       Onun alnında beyaz bir mendil vardı.
Ayrıca “год” ve “час” sözcükleri de aşağıdaki durumlarda  takısı alırlar.
в кaкóм годý?                                       hangi yılda?
В кaкóм годó ты поступEл в                Enstitüye hangi yılda girdin?
инститýт?
в котóром часý?                                   hangi saatte?
- В котóром часý вы пошлE в              - Hangi saatte okula gittiniz?
шкóлу?
- В пéрвом часý.                                   - Saat 12’den sonra.
- В кокóм годý вы родилEсь?              - Hangi yılda doğdunuz?
- Я родилсH в 1967 годý.                      - Ben 1967 yılında doğdum.
- В котóром часý дéти пришлE             - Çocuklar saat kaçta eve geldiler?
домóй?
- ОнE пришлE домóй в пHтом часý.     - Onlar saat beşte geldiler.
Sonunda -у (-ю) takısını alan ERİL CİNS isimleri çoğunlukla tek heceli isimlerdir. 
Aşağıdaki tabloda -İN HALİ’nde -у (-ю) son takısı olarak alan en çok kullanılan isimler verilmektedir.


В


НА
бор (çam ormanı)
бой (muharebe)
бред (sayıklama)
быт (ev hayatı)
глаз (göz)
год (yıl)
долг (borç)
дым (duman)
жар (ateş)
край (memleket)
круг (daire, halka)
лоб (alın)
лес (orman)
лёд (buz)
мёд (bal)
мех (kürk)
мозг (beyin)
мох (yosun)
нос (burun)
плен (esaret)
полк (alay)
порт (liman)
пруд (küçük göl)
пух (tüy)
ров (hendek)
род (sülale)
рот (ağız)
ряд (sıra)
сад (bahçe)
снег (kar)
сок (meyve suyu)
строй (sıra, düzen)
тыл (geri, arka)
угол (köşe)
ход (yürüme)
цвет (çiçeklenme)
шкаф (dolap)
Крым (Kırım)

в борý
в боI
в бредý
в бытý
в глазý
в годý
в долгý
в дымý
в жарý
в краI
в кругý
во лбу
в лесý
во льдy
в медý
в мехý
в мозгý
во мху
в носý
в пленý
в полкý
в портý
в прудý
в пухý
во рву
в родý
во рту
в рядý
в садý
в снегý
в сокý
в строI
в тылý
в углý
в ходý
в цветý
в шкафý
в Крымý
бéрег (sahil)
бок (böğür, yan)
борт (borda)
вал (şaft)
век (yüzyıl)
воз (kargo)

край (kenar)
круг (daire, halka)
лоб (alın)
луг (çayır)
лёд (buz)
мёд (bal)
мех (kürk)
мост (köprü)
мох (yosun)
мыс (burun, çıkıntı)
нос (burun)
плот (feribot)
пол (yer, döşeme)
пост (karakol)
пруд (küçük göl)

род (sülale)

снег (kar)
сок (dal)

угол (köşe)

шкаф (dolap)
Дон (Don nehri)
на берегý
на бокý
на бортý
на волý
на векý
на возý

на краI
на кругý
на лбу
на лугý
на льду
на медý
на мехý
на мостý
на мху
на мысý
на носý
на плотý
на полý
на постý
на прудý

на родý

на снегý
на сокý

на углý

на шкафý
на Донý

2.   ВТОРОЙ ВИД СКЛОНЕНИЯ - İKİNCİ TİP ÇEKİM
DİŞİL CİNS isimlerde sonu -а, -я ile bitenler bu tip eklerle çekilirler.  Bu iki harf atıldıktan sonra geriye kalan kökün son harflerinin sert ya da yumuşak olmasına bağlı olarak iki grup çekim eki mevcuttur.
A.  Sonu sert sessiz ile biten DİŞİL isimlerin çekilmesi.
              странá (ülke)
              ценá (fiyat)
              кнáга (kitap)
              рýчка (kalem)


И.п. (кто? что?)

странá

ценá


Р.п. (когó? чегó?)

стрaнG

ценG


Д.п. (комý? чемý?)

странé

ценé


В.п. (когó? что?)

странý

ценý


Т.п. (кем? чем?)

странóй

ценóй

+ой

П.п. (о ком? о чём?)


о странé

о ценé




И.п. (кто? что?)

кнEга

рýчка


Р.п. (когó? чегó?)

кнEги

рýчки


Д.п. (комý? чемý?)

кнEге

рýчке


В.п. (когó? что?)

кнEгу

рýчку


Т.п. (кем? чем?)

кнEгой

рýчкой

+ой

П.п. (о ком? о чём?)


о кнEге

о рýчке


 atıldıktan sonra geriye kalan kökün sonunda г, к, х harflerinden birisi olursa Р.п. de yerine  gelir.
              дéвочка (kız)
              старýха (ihtiyar kadın)
              студéнтка (kız öğrenci)
              рукá (el)
              ногá (bacak, ayak)
              мýха (sinek)


И.п. (кто? что?)

дéвочка

ногá

мýха

Р.п. (когó? чегó?)


дéвочки

ногE

мýхи

Ayrıca sonu  ya da  ile biten ERİL CİNS canlıların ismi olan sözcükler de İKİNCİ TİP çekim ekleriyle çekilirler.  Yani ERİL isim olmalarına rağmen DİŞİL isimler gibi çekilirler.
              мужчEна (erkek)
              пáпа (baba)
              дéдушка (dede)
              старшEна (baş çavuş)
              Iноша (delikanlı)
              дHдя (dayı, amca)


И.п. (кто? что?)

мужчEна

дHдя

Р.п. (когó? чегó?)

мужчEны

дHди

Д.п. (комý? чемý?)

мужчEне

дHде

В.п. (когó? что?)

мужчEну

дHдю

Т.п. (кем? чем?)

мужчEной

дHдей

П.п. (о ком? о чём?)


о мужчEне

о дHде

Sonu sert sessiz ile biten DİŞİL isimlerin ÇOĞUL çekimleri.


И.п. (кто? что?)

стрáны

цéны


Р.п. (когó? чегó?)

стран

цен

+-

Д.п. (комý? чемý?)

стрáнам

цéнам

+ам

В.п. (когó? что?)

стрáны

цéны


Т.п. (кем? чем?)

стрáнами

цéнами

+ами

П.п. (о ком? о чём?)


о стрáнах

о цéнах

+ах



И.п. (кто? что?)

кнEги

рýчки


Р.п. (кого? чего?)

книг

рýчек

+-

Д.п. (кому? Чему?)

кнEгам

рýчкам

+ам

В.п. (кого? что?)

кнEги

рýчки


Т.п. (кем? чем?)

кнEгами

рýчками

+ами

П.п. (о ком? о чём?)


о кнEгах

о рýчках

+ах


Şimdiye kadar yapılan ÇOĞUL isim çekimlerinde, dikkat edilirse, fazlaca bir zorluk yoktur. Hallerden üç tanesinin ikişer adet çoğul takısı bulunmaktadır.


Д.п. (комý? чемý?)


+ам (sert takılılar için)
+ям (yumuşak takılılar için)

Т.п. (кем? чем?)

+ами (sert takılılar için)
+ями (yumuşak takılılar için)

П.п. (о ком? о чём?)

+ах (sert takılılar için)
+ях (yumuşak takılılar için)


B.  Sonu yumuşak sessiz ile biten DİŞİL isimlerin çekilmesi.

              МарEя
              Тáня
              статьH (makale)
              дерéвня (köy)
              лEния (hat)
              стáнция (istasyon)


И.п. (кто? что?)

статьH

дерéвня


Р.п. (когó? чегó?)

статьE

дерéвни


Д.п. (комý? чемý?)

статьé

дерéвне


В.п. (когó? что?)

статьI

дерéвню


Т.п. (кем? чем?)

статьёй

дерéвней

+ей/+ёй

П.п. (о ком? о чём?)


о статьé

о дерéвне




И.п. (кто? что?)

лEния

стáнция


Р.п. (когó? чегó?)

лEнии

стáнции


Д.п. (комý? чемý?)

лEнии

стáнции


В.п. (когó? что?)

лEнию

стáнцию


Т.п. (кем? чем?)

лEнией

стáнцией

+ей

П.п. (о ком? о чём?)


о лEнии

о стáнции


Sonu -ия ile biten DİŞİL CİNS isimlerde -İN, -E ve -DE HALLER’inde ortak  takısı olmaktadır.
Aynı isimlerin ÇOĞUL çekimlerini yapalım.


И.п. (кто? что?)

статьE

дерéвни


Р.п. (когó? чегó?)

статéй

деревéнь

+ей/+ень

Д.п. (комý? чемý?)

статьHм

деревнHм

+ям

В.п. (когó? что?)

статьE

дерéвни


Т.п. (кем? чем?)

статьHми

деревнHми

+ями

П.п. (о ком? о чём?)


о статьHх

о деревнHх

+ях


И.п. (кто? что?)

лEнии

стáнции


Р.п. (когó? чегó?)

лEний

стáнций


Д.п. (комý? чемý?)

лEниям

стáнциям

+ям

В.п. (когó? что?)

лEнии

стáнции


Т.п. (кем? чем?)

лEниями

стáнциями

+ями

П.п. (о ком? о чём?)


о лEниях

о стáнциях

+ях

Sonu  ile biten isimlerin bu harf atıldıktan sonra geriye kalan kökünde ч, ж, ш, щ ya da цharflerinden birisi bulunuyor ise Т.п. vurgulu takı -óй (-óю) vurgusuz takı
-ей (-ею) olur.
              свечá - свечóй (mum - mum ile)
              тýча - тýчей (bulut - bulut ile)
              птEца - птEцей (kuş - kuş ile)
              лýжа - лýжей (su birikimi - su birikimi ile)
              чáща - чáщей (orman - orman ile)
              чáша - чáшей (fincan - fincan ile)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder