ARZU, İSTEK, BEKLENTİ, RİCA, TALEP BİLDİREN FİİLLERLE -İN HALİNİN KULLANILMASI

ARZU, İSTEK, BEKLENTİ, RİCA, TALEP BİLDİREN FİİLLERLE -İN HALİNİN KULLANILMASI

Arzu, istek, beklenti, rica, talep bildiren aşağıdaki fiillerden sonra -İN HALİ kullanılır.  Çiftli fiillerden ilki TAMAMLANMAMIŞ (несов.) ikincisi TAMAMLANMIŞ (сов.) eylem bildiren fiillerdir.

добивáться (несов.) - добEться (сов.) başarı elde etmeye çalışmak, başarı

успéха                                                       peşinde koşmak, ulaşmaya çalışmak

добивáться / добEться разрешéния        sorunlarını çözmeyi başarmak

вопрóсов

достигáть (несов.) - достEчь (сов.)           başarı elde etmek, başarı ele

успéха                                                       geçirmek, ulaşmak

достигáть/достEчь бéрега, вершEны       kıyıya, tepeye ulaşmak

Онá достEгла большóго успéха.          O (bayan) üstün başarı elde etti.

Президéнт пытáется достEчь              Cumhurbaşkanı halk için mutlu bir

счастлEвой жEзни для нарóда.           yaşam elde etmeye çalışıyor.

требовать/потребовать                       talep etmek

трéбовать/потрéбовать                       disiplin talep etmek

дисциплEны

трéбовать/потрéбовать                       açıklamayı talep etmek

объяснéния

трéбовать/потрéбовать тишинG         sessizlik talep etmek

Ребёнок всё бóльше трéбовал           Çocuk gittikçe daha da çok dikkat

внимáния.                                            istiyordu.

УчEтель потрéбовал от ученикá         Öğretmen öğrenciden açıklama talep

объяснéния.                                         etti.

Bu fiil, bir bütünün parçasını veya eşyanın miktarını işaret ediyor ise -İN HALİ, kesin belirli bir şeyi gösteriyor ise -İ HALİ gerektirir.

Он потрéбовал бумáги.                       O kağıt istedi.

Дирéктор срóчно трéбует Lту             Müdür bu evrakı acilen talep ediyor.

бумáгу.

Онá потрéбовала книг.                        O kitaplar talep etti.

Я трéбую своI кнEгу.                            Ben kendi kitabımı istiyorum.

хóтеть/захотéть                                   istemek

хóтеть/захотéть чаю, хлеба               çay, ekmek istemek

хóтеть/захотéть мEра, тишинG            barış, sessizlik istemek

Турéцкий нарóд хóчет мEра                Türk halkı bütün dünya da barış

во всём мEре.     istiyor.

Отéц хóчет крéпкого здорóвья           Baba oğlu için güçlü bir sağlık

для сGна.                                              istiyor.

Нéкоторые хотHт войнG.                     Bazıları savaş istiyorlar.

желáть/пожелáть                                 dilemek

желáть/пожелáть счáстья, успéхов   mutluluk, başarılar dilemek

Я желáю вам крéпкого здорóвья.      Sağlıcakla kalın.

Он пожелáл мне счастлEвого путE.    O (bana) hayırlı yolculuklar diledi.

просEть/попросEть                               rica etmek, çağırmak

просEть/попросEть водG                     su rica etmek

просEть/попросEть пóмощи                 yardım istediğinde bulunmak

просEть/попросEть извинéния            özür dilemek

просEть/попросEть совéта                  tavsiye istediğinde bulunmak

Серёжа попросEл водG.                      Seryoja su istedi.

Он оскорбEл менH, но потóм               O bana hakaret etti fakat sonra özür

попросEл извинéния.                          diledi.

МалGш всё врéмя прóсит                    Bebek her zaman dikkat istiyor.

внимáния.

Онá пришлá к мáтери просEть            O annesine fikir danışmaya geldi.

совéта.

Bu iki fiil de, bir bütünün parçasını veya eşyanın miktarını işaret ettiğinde -İN HALİ ile kullanılır, kesin belirli bir şeyi veya belli bir kişiyi gösterdiğine -İ HALİ gerektirir.

Онá попросEла стакáн водG.              O bardak su istedi.

Онá попросEла водG.                          O su istedi.

Врач просEл дéсять рублéй.               Doktor 10 ruble istiyordu.

Врач просEл дéнег.                              Doktor bir miktar para istiyordu.

Я попросEл в библиотéке                    Kütüphanede ilginç bir kitap istedim.

интерéсную кнEгу.

Больнóй попросEл сестрý.                  Hasta hemşireyi çağırdı.

ждать (ожидáть)                                   beklemek

дожидáться/дождáться                       beklemek

ждать пóмощи, концá                          yardım, sonu beklemek

ждать решéния проблéмы                  problemin çözülmesini beklemek

Мы дождáлись до вынесéния            Kararın verilmesine kadar bekledik.

решéния.

ОнE ждáли концá представлéния.      Onlar gösterinin sonunu bekliyorlardı.

Bu fiillerden sonra araç isimleri ve письмó sözcüğü -İN HALİ’nde kullanılır.

ждать пóезда, трамвáя                       tren, tramvay beklemek

ждать самолёта, парохóда                 uçak, vapur beklemek

ждать письмá                                       mektup beklemek

Мы ждём автóбуса.                             Biz otobüsü bekliyoruz.

ОнE ждут письмá от учEтеля.              Onlar öğretmenden mektup bekliyorlar.

Bu fiillerin kesin belirli bir şeyi veya belli bir kişiyi işaret ettiğinde isimler -İ HALİ ile kullanılırlar.

Я ждал сестрý и брáта.                        Ben kız ve erkek kardeşimi bekliyordum.

ОнE ждут учEтеля.                                Onlar (bay) öğretmeni bekliyorlar.

Мы ждём студéнтку.                            Biz kız öğrenciyi bekliyoruz.

искáть                                                   aramak

искáть поддéржки                               destek aramak

искáть пóмощи                                     yardım aramak

искáть совéта, слýчая                         tavsiye, fırsat aramak

Онá искáла поддéржки во                  İş sırasında o (bayan) destek

врéмя рабóты.                                     arıyordu.

ОнE искáли пóмощи в решéнии           Onlar problemlerin çözümünde yardımвопрóсов.                               ararlardı.

Bu fiil de kesin belirli bir şeyi veya kişiyi gösterdiğinde -İ HALİ kullanılmalı.

- Что ты Eщешь?                                   - Ne arıyorsun?

- Я ищý шáпку.                                      - Şapkamı arıyorum.

- Что онE там искáли?                          - Orada ne aradılar?

- ОнE там искáли кнEгу.                        - Onlar kitabı aradılar.

Aşağıdaki fiillerin bulunduğu cümlelerin tümleç kısmı da -İN HALİ olur.

избегáть (несов.) - избежáть (сов.)     sakınmak, kaçınmak

избегáть/избежáть встрéчи                karşılaşmaktan kaçınmak

избегáть/избежáть опáсности            tehlikeden kaçınmak

избегáть/избежáть послéдствий        sonuçlarından kaçınmak

избегáть/избежáть ссóры                   kavgadan kaçınmak

избегáть/избежáть людéй                   insanlardan kaçmak

избегáть/избежáть слýхов                  dedikodulardan kaçınmak

Мой друг избегáет встрéчи со            Arkadaşım kız arkadaşı ile

своéй подрýгой.                                   karşılaşmaktan kaçınıyor.

ОнE избежáли чтéния заявлéния.      Onlar dilekçeyi okumadan kaçındılar.

сторонEться (чyждáться)                     kaçınmak, kaçmak

сторонEться óбщества                         topluluktan kaçmak

чyждáться людéй                                insanlardan kaçmak

Он тщáтельно сторонEлся своéй        O dikkatli bir şekilde ailesinden

семьE.                                                   kaçıyordu.

опасáться (остерегáться)                    korkmak

опасáться послéдствий                       sonuçlardan korkmak

опасáться осложнéний                       komplikasyonlardan korkmak

Врач опасáлся осложнéний пóсле     Doktor ameliyattan sonra

оперáции.                                             kötüleşmesinden korktu.

пугáться/испугáться                            korkmak

пугáться/испугáться вóлка                  kurttan korkmak

пугáться/испугáться грóма                  gök gürültüsünden korkmak

Охóтник испугáлся вóлка.                   Avcı kurttan korktu.

Дéти испугáлись собáк.                       Çocuklar köpeklerden korktular.

ЛIди испугáлись мóлнии.                     İnsanlar şimşekten korktular.

боHться                                                (bir şeyden) çekinmek, korkmak

боHться морóза/хóлода                      soğuktan korkmak

боHться темнотG                                  karanlıktan korkmak

Зимóй все боHтся хóлода.                  Kışın herkes soğuktan korkar.

В лесý мáленькие дерéвья                 Ormandaki küçük ağaçlar

боHтся морóза.                                    soğuktan korkarlar.

В лесý все звéри боHтся льва.           Ormanda bütün vahşi hayvanlar

                                                              aslandan korkarlar.

слýшаться/послýшаться                      uymak, itaat etmek

слýшаться/послýшаться совéта          öğüde uymak

слýшаться/послýшаться товáрищей   arkadaşlara uymak

Больнóй послýшался совéта врачá.  Hasta doktorun tavsiyesine uydu.

Студéнты должнG слýшаться              Öğrenciler öğretmenin

указáния учEтеля.                               uyarısına uymak zorundalar.

касáться/коснýться                             dokunmak, ilişkili olmak

касáться/коснýться рукE                     koluna dokunmak

касáться/коснýться столá                   masaya dokunmak

касáться/коснýться вопрóса               soruya değinmek

Кто-то коснýлся моéй рукE.                 Birisi benim koluma dokundu.

Эти вопрóсы касáются Lтого вéка.    Bu sorunlar bu yüzyılla ilgilidir.

Вопрóсы касáются нóвых мéтодов    Rus dilinin öğrenim metotlarıyla

изучéния рýсского языкá.                   ilgili sorunlar.

стóить                                                   değmek, değer olmak

стóить внимáния                                  dikkate değmek, değer olmak

стóить нагрáды                                    ödüle layık olmak

Эти вопрóсы стóят внимáния.            Bu sorular dikkate değer.

Желáние стóит стремлéния.               Uğraşmaya değer arzu.

держáться (придéрживаться)             korumak, muhafaza etmek

держáться мнения                               fikrini korumak

придéрживаться прáвила                   kurala uymak

придéрживаться диéты                       diet tutmak

Я держýсь тогó же мнéния.                 Ben aynı fikrimi koruyorum.

Больнóй стрóго придéрживается       Hasta özenli bir şekilde diet yapıyor.

диéты.

хватáть/хватEть                                   yeterli olmak

хватáть/хватEть дéнег                         yeterli parası olmak

хватáть/хватEть терпéния                  sabrı yetmek

У менH хватáет врéмени                     Gezi için yeterli vaktim var.

на прогýлку.

Мне хватEло всех дéнег.                     Bütün para benim için yeterli oldu.

лишáться/лишEться                             yoksun kalmak, kaybetmek

лишáться/лишEться зрéния, слýха     görme, duyma yetisini kaybetmek

лишáться/лишEться покóя                   huzur kaybetmek

лишáться/лишEться сна                       uyuyamamak

лишáться/лишEться отцá                     babasını kaybetmek

лишáться/лишEться спокóйствия        sakinliğini kaybetmek

лишáться/лишEться прав                    haklarını kaybetmek

лишáться/лишEться дéнег                   para kaybetmek

Больнóй лишEлся сна.                         Hasta uyuyamıyor.

Пóсле ссóры онá лишEлась покóя.     O kavgadan sonra huzurunu kaybetti.

Ещё в дéтстве он лишEлся мáтери.     Çocukken annesini kaybetti.

лишáть/лишEть                                     yoksun bırakmak, mahrum etmek,

                                                              elinden almak

лишáть/лишEть крóва                          eve el koymak

лишáть/лишEть счáстья                       mutluluğunu bozmak

Войнá лишEла егó родEтелей.             O savaş sırasında ana babasını kaybetti.

Её лишEли прав за нарушéние.          Hata yaptığı için ehliyetine el koyular.

стеснHться                                           çekinmek, sıkılmak

стеснHться людéй                               insanlardan çekinmek

стеснHться óбщества                          topluluktan çekinmek

Мáленький мáльчик стеснHлся          Küçük çocuk yabancılardan çekiniyordu.

чужEх.

Я стеснHюсь тебH.                               Senden çekiniyorum.

стыдEться                                             utanmak

стыдEться своегó вEда                        kendi görünüşünden utanmak

стыдEться своегó костIма                   kendi elbisesinden utanmak

стыдEться незнáния                            cahilliğinden utanmak

UYGULAMA - 21: Aşağıdaki cümlelerde -İN HALİ’nin fiiller ile kullanılmasını inceleyiniz.

1.   Мы наконéц достEгли своéй цéли.

2.   Нам нýжно скорéе достEчь вершEны горG.

3.   ПравEтельство потрéбовало от рабóчих завóда немéдленного

выполнéния плáна.

4.   Наýка трéбует от человéка большóго напряжéния и велEкой стрáсти.

5.   Он Eскренне попросEл у менH извинéния.

6.   Бéдная жéнщина плáкала и просEла пóмощи.

7.   Нóвая пáртия должнá искáть поддéржки в парлáменте.

8.   Я искáл слýчая поговорEть с дрýгом.

9.   ОнE не ожидáли такóго удáра судьбG.

10. Вот ужé три часá онE ждут автóбуса.

11. Наконéц гóрод дождáлся теплá.

12. Онá с нетерпéнием ждалá письмá.

13. ХотEте чáю Eли прóсто молокá?

14. На Нóвый Год онE пожелáли нам счáстья и здорóвья.

15. Он нéжно коснýлся её губ.

16. Нам вполнé хватEло дéнег на дорóгу.

17. Нýжно всегдá слýшаться гóлоса сóвести.

18. Егó пóдвиг стóил емý жEзни.

19. Не лишáй себH рáдости!

20. Старáйся избегáть ненýжных разговóров!

Tarih bildirildiğinde de -İN HALİ kullanılır.

Онá приéхала двáдцать пHтого          O 25 Ağustos 1948’de geldi.

áвгуста тGсяча девятьсóт сóрок

восьмóго гóда.

ЗанHтия начнýтся пятнáдцатого         Dersler Eylülün on beşinde başlayacak

сентябрH.                                             tır.

Ancak belli durumlarda isimler YALIN HAL ile kullanılırlar.

Сегóдня двáдцать пHтое áвгуста.       Bugün 25 Ağustos.

Пéрвое сентябрH - день начáла         1 Eylül derslerimizin başlangıç günüdür.

нáших занHтий.

Sadece yıl bildirmede ise isimlerden sonra EDATLI HAL kullanılır.

Онá приéхала в Москвý в тGсяча       O Moskova’ya 1948’de geldi.

девятьсóт восьмóм годý.

Я родEлся в тGсяча девятьсóт            Ben 1967’de doğdum.

шестидесHтом годý.