Ruscada cinsiyet kategorisi

1. Cinsiyet kategorisi.

    Rusçanın türkçeden en büyük farkı, rusçada cinsiyet kategorisinin varolduğu. Türk dillerinde konuşanlar için böyle kategori oldukça zor anlaşılıyor: çünkü türkçede öyle bir şey yok. Bütün sözcükler (canlı varlıkların ya da cansız nesnelerin adları) dişil, eril yada nötr cins olur; buna göre çekinme olduğu zaman ekleri de değişir. Adlar için cinsiyet sürekli bir özellik, sözcük çoğul şeklinde olduğu zaman cinsiyeti değişmiyor. Diğer sözcük türlerinde (sıfat, zamir) her cinsiyet için sözcüğün bir biçimi var (ve buna ek olarak bir biçimi çoğul için var). Bazı sözcükler sadece çoğul şeklinde kullanılıyor. Onların cinsiyeti belirtmek imkansız. Çok az rastgelen adlar genel cins olur; bu demek ki onlar hem kadına hem erkeğe karşı kullanılabilir.

Bildiğim kadar cinsiyetler sistemi ya da onun kalıntıları bütün Hint-Avrupa dillerinde var; mesela, ingilizcede 3.şahıs zamirin 3 şekli var: He (erkek için), She (kadın için) ve İt (nötr cins için). Hem kürtçe hem arapçada bu sistem çok güçlü.

Cinsiyetlerin resmi belirtileri (yalın halinde).

Rusçada çoğu sözcüklerin cinsiyeti yalın halindeki şekli bitimi ile kolayca tespit edilebilir. Sadece canlı varlıkları ifade eden sözcükler için cinsiyet kategorisinin fiziksel bir anlamı vardır; diğer kelimeler için cinsiyet – biçimsel bir belirti.

Dişil belirtisi  – “А”, “Я”, “ЬЯ”, “ИЯ” harfleri ile bitim. Örnekler:

КО’ШКА – dişi kedi           СТАТЬЯ’ – makale, yazı

ЖЕНА’ - karı, eş             ФАМИ’ЛИЯ - soyadı

СЕСТРА’ – kız kardeş         ТУРЦИЯ - Türkiye

    ТЁ’ТЯ – teyze ya da hala     РОССИЯ - Rusya

КНИ’ГА – kitap               ЗЕМЛЯ’ – yer, toprak          

Eril belirtisi – ünsüz veya “Й” ile bitim. Örnekler:

КОТ – erkek kedi             СТОЛ - masa

БРАТ – erkek kardeş          МУЗЕ’Й - müze

МУЖ – koca                   КРАЙ – diyar, kenar

Canlı erkek varlıkları belirten ama dişil gibi sona eren (yani “A” ve “Я” ile) bir grup eril sözcük var. Mesela, МУЖЧИ’НА – erkek, ДЕ’ДУШКА – dede, ДЯ’ДЯ - amca ya da dayı. Bazı erkek isimleri ve isim kısaltmaları da bu grupta bulunuyor: ВА’НЯ – İvan’ın kısaltırılmışı, НИКИ’ТА. Bu grup sözcükler çekinmede dişil gibi ek alır, ama sıfatlarla, zamirlerle, ortaçlarla filan beraber kullanırken uyum eril tipinde oluyor(yani sıfat filan eril biçimde kullanılıyor).

Nötr cins belirtisi  – “O” ve “E” ile bitim, bunlar hariç bu grupta “МЯ” ve “ИЕ” (“ЬЁ”) bitimlerle karşılaşabilirsiniz. Örnekler:

МО’РЕ – deniz                ЗДА’НИЕ – bina

    О’ЗЕРО – göl                 ПЛА’МЯ – alev

    НЕ’БО – gök                  РУЖЬЁ’ - tüfek

    И’МЯ - isim                  ВРЕ’МЯ - zaman          

  Bu sözcükler hariç nötr cins olan daha birkaç yabancı sözcük var:

    ИНТЕРВЬЮ - demeç             МЕНЮ - mönü

    ЖЮРИ - jüri                  ТАКСИ – taksi

   

Bunlar hariç yumuşatma işareti ile biten sözcük grubu var. Bu gruptaki kelimeler ya eril ya da dişil olabilir. Bu grupta eril olan sözcükler:

1)“Doğal”, “gerçek” erkekleri ifade eden sözcükler –

    ГОСТЬ - misafir              ВОДИТЕЛЬ - şoför

    ЦАРЬ - çar                   КОРОЛЬ - kral

    УЧИТЕЛЬ – öğretmen           ПИСАТЕЛЬ – yazar

(“-ТЕЛЬ” ekiyle biten bütün sözcükler erildir, ekin anlamı – bir şey yapan, türkçedeki “-ıcı” gibi)

2)ay isimleri-

    ЯНВАРЬ – ocak                ФЕВРАЛЬ – şubat v.s.

Bu grupta kesin dişil olan sözcükler:

1)“Doğal” kadınları ifade eden sözcükler –

   МАТЬ – anne                   ДОЧЬ – kız coçuğu

2)“-ЗНЬ”, “-СТЬ”, “-СЬ” ekleriyle biten sözcükler –

   ЖИЗНЬ – yaşam, hayat          НОВОСТЬ - haber

   ПОДПИСЬ – imza                БОЛЕЗНЬ – hastalık

Biçimsel olarak bu gruptaki dişil ve eril sözcükleri bir birinden ayırmak imkansız, ancak kullanıma göre, yanındaki sözcüklere göre belli olur. Yukarıda konuştuğumuz olaylar hariç diğer sözcükleri ezberlemek lazım.

Genel cins sözcükleri çoğunlukla “A” ya da “Я” ile biter:

ЗАДИ’РА, ЗАБИЯ’КА – kavgacı,

ЗАНУ’ДА – sıkıcı bir adam,

ЗАСО’НЯ – uzun uyuyan, uyumayı çok seven,

СИРОТА’ – kimsesiz, öksüz. “СИРОТА” hariç bunlar çok az kullanılmaktadır.

Rusçada hep çoğul kalan sözcükleri de var:

ШТАНЫ’, БРЮ’КИ – pantolon,

НО’ЖНИЦЫ – makas,

KАНИ’КУЛЫ – tatiller (okulda).

Sonekleri çoğulun ekleri gibi olur (“И”, “Ы”).

Cinsiyet kategorisi aşağıdaki sözcük türlerinde var:

-  adlar,

-  sıfatlar,

-  zamirler,

-  sıra sayı sözcükleri ve “bir” sözcüğü,

-  fiilin geçmiş zamanı,

-  sıfatfiil, ortaç.

Rus dilinde isim ve onu belirten sözcükleri cinsiyet, sayı ve hal olarak bir birine uymak zorunda. Şu anda sadece cinsiyet olarak bazı uyum olaylarına bakalım. Uyum aşağıdaki sözcük türleri arasında olur:

- isim ve sıfat(ortaç),

- isim ve zamir,

- isim ve sıra sayıları,

- isim ve “bir” sayı sözcüğü,

- isim/kişi zamiri ve kısa sıfat/ortaç,

- isim/kişi zamiri ve geçmiş zamanında fiil.

2. Kişi zamirleri, yalın hali.

Я (ya)- ben;

ТЫ (tı) – sen;

ОН (on), ОНА(ana’), ОНО(ano’) – o;

МЫ (mı) – biz;

ВЫ (vı) – siz;

ОНИ (ani’) – onlar.

3.şahış tekilde 3 biçim var: “ОН” eril için, “ОНА” dişil için, “ОНО” nötr cins için. Diğer kişi zamirleri hem kadına hem de erkeğe karşı kullanılabilir. “ВЫ” zamiri ayni zamanda birkaç insan için de, bir insan için de karşı kullanılıyor (türkçede olduğu gibi saygı göstermek için).

    3. Basit isim cümlesi.

İsim cümlesinde fiil görevini bir isim veya zamir/sıfat yapar. Rusçada böyle cümleler çok basittir. Özne yerine yalın halinde gösterme ya da kişi zamiri gelir (ad da olabilir), fiil yerine yalın halinde ad, sıfat, zamir gelir. “Ben öğrenciyim” tipi cümlede fiil görevini yapan sözcük (“öğrenci”) hiç bir ek almaz  için çoğul eki hariç), ama kişi zamirinin, türkçeden farklı olarak kullanılması mecburen. Çünkü zamir olmasa, kimin öğrenci olduğu hiç belli olmayacak. Çoğul zamirleri (“МЫ”, “ВЫ”, “ОНИ”) yanında isim de çoğul oluyor. Örnek:

Я СТУДЕ’НТ. Ben öğrenciyim.

Я РАБОЧИЙ. Ben işçiyim.

МЫ СТУДЕНТЫ.  Biz öğrenciyiz.

ОНИ СТУДЕНТЫ. Onlar öğrencidirler.

1, 2, 3.şahıs tekil kullanırken bahsettiğiniz kişinin erkek veya kadın olduğunu belirtmek ve ilgili sözcük biçimleri kullanmak önemli. Mesela:

ОН СТУДЕНТ. O (erkek) öğrencidir.

ОНА СТУДЕ’НТКА. O (kız) öğrencidir.

Я СТУДЕНТ. Ben öğrenciyim (erkek söylüyor).

ТЫ СТУДЕНТКА. Sen öğrencisin (kadına söyleniyor).

Meslek isimleri. Bazı meslek isimlerinde hem eril, hem dişil şekli oluyor. Burda problem yok. Mesela: “ПЕРЕВОДЧИК”(erkek) ve “ПЕРЕВОДЧИЦА” (kadın) - tercüman; “ПОЭТ”(erkek) ve “ПОЭТЕССА”(kadın) - şair. Bazı meslek isimlerinin dişil ya da eril şekli yoktur, çünkü eskiden beri erkekler(kadınlar) bu işi yapmıyordu. Mesela: “ВРАЧ” – doktor(sadece eril şekli), “ШВЕЯ” – terzi, tekstil işçisi(sadece dişil şekli). Ama dişil biçimi olmayan meslek adları daha fazla.

İsim cümlesinde kadına karşı böyle bir meslek adı kullanırken o her zaman eril kalıyor, onu belirten sözcükler de (sıfat, iyelik zamiri filan) eril kullanılır, ama karşısındaki kişi zamiri(veya geçmiş zamanında fiil) dişil olur. Örnek:

ОН ВРАЧ. O (erkek) doktor.

ОНА ВРАЧ. O (kadın) doktor.

ОНА ПО’ВАР. O (kadın) aşçıdır.

ОНА УЧИ’ТЕЛЬНИЦА. O (kadın) öğretmen.

ОН ХОРОШИЙ ВРАЧ. – O iyi bir doktor.(sıfat eril şekilde)

ОНА ХОРОШИЙ ВРАЧ. – O iyi bir doktor.(sıfat eril şekilde, ama kişi zamiri dişil, doktorun kadın olduğunu gösteriyor)

ВРАЧ ПРИШЕЛ. – Doktor geldi.(isim de, fiil de erildir)

ВРАЧ ПРИШЛА. – Doktor geldi.(meslek adı erildir, ama fiil dişil şekilde ve gelenin kadın olduğunu belirtiyor)

4. Soru cümlesi.

    Rusçada soru sormak için bir soru edatı yok. Cümle aynı, olumlu şekilde olduğu gibi kalıyor, yazıda sonuna mecbur olarak soru işareti gelir, telaffuzda soru olduğu ses tonu değişmesiyle anlaşılır (cümlenin sonunda ses yükselir ve hemen düşer). Mesela:

ОН ПОВАР? O aşçı mı?

ТЫ СТУДЕНТ? Sen öğrenci misin? (erkeğe soru)

ТЫ СТУДЕНТКА? Sen öğrenci misin? (kadına soru)

ДА, Я СТУДЕНТ. Evet, ben öğrenciyim. (erkeğin cevabı)

ДА, Я СТУДЕНТКА. Evet, ben öğrenciyim. (kadının cevabı)

5. Olumsuz cümle.

Olumsuz biçimi, sözcüğün önüne “НЕ” (“değil”) edatının gelmesiyle oluşur, başka hiç bir sözcük değişmez. Edat vurgusuzdur, “ni” olarak okunur. Fiil, sıfat, ad filan için edat aynı. Örnek:

Я СТУДЕНТ. - Ben öğrenciyim.

Я НЕ СТУДЕНТ. – Ben öğrenci degilim.

ВЫ НЕ СТУДЕНТ? – Öğrenci değil misiniz?

6. “ЭТО” işaret zamiri ile cümleler.

    “Bu” anlamını taşıyan zamir “bu masadır” tipindeki cümlelerde kullanılır. Ruşçada gösterme durumunda “o” gibi zamirler kullanılmaz. Bir şeyin konuşandan uzak ya da yakın olduğunu göstermek gerekiyorsa, “ТАМ” (orada) ve “ЗДЕСЬ” (burada) sözcükleri var. Bu tip cümlede ne zamire ne adlara bir ek gelir. Ad tekil veya çoğul kullanılabilir. Örnekler:

ЭТО СТОЛ. Bu masadır.

ЭТО Я. Bu benim.

ЭТО АХМЕД. Bu Ahmet.

ЭТО МАГАЗИН. Bu mağaza (bakkal, dükkan).

ЭТО КОШКА. Bu kedi.

ЭТО КОШКИ. Bu kediler.

ЭТО КОМНАТА. ЗДЕСЬ СТОЛ, ТАМ КРОВАТЬ. Bu oda. Burda masa, orda karyola (var).

7. Soru zamirleri.

Yukarıdaki 2 tip cümle soru zamirleriyle kullanmak mümkün. Rusçada onlar çok çeşitli, biz şimdi ancak birkaç tane kullanmaya bakarız.

КТО? – Kim?

ЧТО? – Ne?

КАК? – Nasıl?

ГДЕ? – Nerede?

КУДА’? – Nereye?

ОТКУ’ДА? – Nereden?

ПОЧЕМУ’? – Neden?

Kullanma örnekleri:

КТО ЭТО?/ЭТО КТО? – Bu kimdir?

ЧТО ЭТО (ТАКО’Е)? – Bu nedir?

ГДЕ ПРЕПОДАВА’ТЕЛЬ? – Öğretmen nerde?

ТЫ (СЕЙЧА’С) ГДЕ? – Sen (şimdi) nerdesin?

8. Tanışma ve vedalaşma.

En çok kullanılan selamlaşma biçimi – ЗДРАВСТВУЙТЕ (merhaba) (“zdra’stvuyte” olarak okunur, “V” harfi okunmaz; halk agzında bazen “zdras’te” olana kadar kısalır). Sözcük anlamı – sağlık dileği, türkçedeki “sağ ol” gibi. “sağ ol” gibi de bu emir kipinde bir fiil, o yüzden iki şekli olabilir: “siz” (ЗДРАВСТВУЙТЕ) ve “sen” (ЗДРАВСТВУЙ).

Rusçada, türkçedeki “iyi günler” gibi şahıssız deyimler de var.

ДО’БРОЕ У’ТРО – gün aydın,

ДО’БРЫЙ ДЕНЬ – iyi günler,

ДО’БРЫЙ ВЕ’ЧЕР – iyi akşamlar,

    ДО’БРОЙ (СПОКО’ЙНОЙ) НО’ЧИ – iyi geceler.

İlk üçü vedalaşmada kullanılmaz. Son deyim uyumaktan önce söylenir.

Diğer selamlaşma biçimleri:

    ПРИВЕТ! – Selam! (arkadaş arasında söylenir, resmi bir yerde asla söylenmez).

ЗДОРОВО! (zdaro’va) – Selam!(ЗДРАВСТВУЙТЕ gibi sağlık dileği olan ve en çok erkek arkadaşlar ortamında kullanılan bir biçim).

    Vedalaşırken resmi olarak “ДО СВИДАНИЯ” (da_svida’niya) denir. Deyim şahıssız ve “buluşmaya kadar” demektir. Arkadaş arkadaşa “ПОКА’!” ya da “ДАВА’Й!” der (son deyim halk arasına kullanılır). Türkçedeki “görüşürüz” – УВИ’ДИМСЯ – az rasgelen bir sözcük.

    Şark kültüründe selam söyledikten sonra insanın durumunu sormak gerekir: Nasılsın? Durumun nasıl, iyi mi? Rus kültüründe öyle bir şey söylemek mecburiyeti yok. Eğer sormak istiyorsanız, “КАК ДЕЛА?” (kag_dila’ – “işlerin nasıl?” - şahıssız) ya da “КАК ПОЖИВАЕШЬ?” (kak pajiva’iş – “nasıl yaşıyorsun?” -  2.şahıs tekil) diyebilirsiniz.

    Bir eve gelirken evdekiler size “ДОБРО’ ПОЖА’ЛОВАТЬ!” yani  “Hoşgeldin(iz)” söyler. “Hoş bulduk” gibi cevap rusçada yok. Teşekkür etmek veya bir şey söylememek gerekiyor. Bir insanla ilk tanışmada, o adını söyledikten sonra “РАД(А) ПОЗНАКОМИТЬСЯ” (ra’d(a) paznako’mitsya) ya da “ПРИЯ’ТНО ПОЗНАКО’МИТЬСЯ”

(priya’tna paznako’mitsya) denir. Deyimin ikisi de “(tanıştığımıza) memnun oldum” demektir. Birinci deyimde “РАД” sözcüğünü erkek, “РАДА” sözcüğünü kadın söyler. İkinci deyim şahıssız.

9. Sahiplik zamirleri.

Rusçada 1. ve 2.şahıs sahiplik zamirleri, bağlı olduğu sözcüğe göre eril, dişil, nötr cins ya da çoğul şeklinde olur. 3.şahıs zamirlerin bütün cinsler, sayılar, haller için bir şekli var. Bütün zamirler hale göre değişir. Biz şimdi sadece yalın haline bakalım.

zamir	eril	dişil	nötr cins	çoğul
Я	МОЙ (moy)	МОЯ (maya’)	МОЁ (mayo’)	МОИ(mai’)
МЫ	НАШ (naş)	НАША (na’şa)	НАШЕ (na’şe)	НАШИ(na’şı)
ТЫ	ТВОЙ (tvoy)	ТВОЯ(tvaya’)	ТВОЁ(tvayo’)	ТВОИ(tvayi’)
ВЫ	ВАШ (vaş)	ВАША(va’şa)	ВАШЕ (va’şe)	ВАШИ(vaşı)
ОН	ЕГО (ivo’)	ЕГО	ЕГО	ЕГО
ОНА	ЕЁ(iyo’)	ЕЁ	ЕЁ	ЕЁ
ОНО	ЕГО(ivo’)	ЕГО	ЕГО	ЕГО
ОНИ	ИХ (ih)	ИХ	ИХ	ИХ

  

Görebildiğiniz gibi 3.şahıs eril ve nötr cins biçimleri aynı. 1. ve 2. şahısta eril biçimleri ünsüzle, dişil biçimleri “A”/”YA” ile, nötr cins “E”/“YO” ile, ve çoğul biçimleri “İ” ile sona eriyor.

Sahiplik zamirleri isimle kullanmasında isime hiçbir ek gelmez.

Kullanma örnekleri:

МОЙ БРАТ – (benim) kardeşim       ТВОЙ СЫН – (senin) oğlun

МОЯ СЕСТРА – kız kardeşim         ТВОЯ ДОЧЬ - kızın

МОЁ ОКНО – pencerem               ТВОЁ ДЕЛО - işin

МОИ ДЕТИ – çocuklarım             ТВОИ ДЕЛА - işlerin

НАШ ДЕДУШКА – (bizim) dedemiz     ВАШ РЕБЁНОК – (sizin) çocuğunuz

НАША БАБУШКА – nenemiz            ВАША КОШКА - kediniz

НАШЕ ДЕЛО - işimiz                ВАШЕ ОКНО – pencereniz

НАШИ СТУДЕНТЫ - talebelerimiz     ВАШИ ДЕТИ - çocuklarınız

ЕГО ЖЕНА - onun(erkeğin) karısı   ЕЁ МАШИНА – onun(kadının) arabası

ЕГО БРАТ - kardeşi                ЕЁ МУЖ - kocası

ЕГО ОДЕЯЛО - yorganı              ЕЁ ОКНО - penceresi

ЕГО ДЕТИ – çocukları              ЕЁ КОШКИ - kedileri

ИХ ДОМ – onların evi(evleri)     ИХ КОШКА – onların kedisi(tekil)

  ИХ МАШИНА - arabaları            ИХ КОШКИ – onların kedileri(çoğul)

ИХ ОКНО – pencereleri

10. “A” edatı.

Bu edatın rusçada kullanımı çok geniştir. “Ya”, “Peki”, “İse” yerine kullanılabilir, bazen türkçede bir edat olmadığı yere gelebilir (karşı çıkma ya da ters duruma düşme olayı varsa). Örnekleri:

Ты кто? – Я Чайан. А ты кто?

Sen kimsin? – Ben Çayan. Ya sen kimsin?

Как поживаешь? – Хорошо. А ты?

Nasılsın? – İyiyim. Ya sen?

Я дома, а Ахмед на работе.

Ben evdeyim, Ahmet ise işte.

Он не Ахмед, а Чайан.

O Ahmet değil, Çayan.

Это не моя мама, а моя тётя.

Bu annem değil, teyzem.

Это не наша кошка, а ваша.

Bu bizim değil, sizin kediniz.

Sözlük.

1. Я - ben

2. Ты - sen

3. Мы - biz

4. Вы – siz

5. Он(eril), oна’(dişil),oно’(nötr cins) - o

6. Они’ - onlar

7. Же’нщина - kadın

8. Мужчи’на - erkek

9. Жена’ – karı, eş

10. Муж - koca

11. Де’вушка - kız

12. Де’вочка – küçuk kız

13. Ма’льчик – oğlan, çocuk

14. Ребёнок(çoğul дети) - çocuk

15. Тётя – teyze, hala

16. Дя’дя – dayı, amca

17. Сестра’ – kız kardeş

18. Брат – erkek kardeş

19. Де’душка – dede (hem annenin hen babanın babası olabilir)

20. Ба’бушка – nene (hem annenin hen babanın annesi olabilir)

21. Учени’к(eril) – öğrenci (ilk ve orta okulda)

22. Учени’ца(dişil) – öğrenci

23. Учи’тель(eril) – ögretmen (ilk ve orta okulda)

24. Учи’тельница(dişil) - ögretmen

25. Преподава’тель(eril) – ögretmen (yüksek okulda, üniversitede)

26. Преподава’тельница(dişil) – ögretmen (bazen üniversitede kadın ögretmen için  eril şekli de kullanılıyor)

27. Студе’нт(eril)– talebe, öğrenci (yüksek okulda, üniversitede)

28. Студе’нтка(dişil) - talebe, öğrenci

29. Врач - doktor

30. По’вар - aşçı

31. Рабо’чий(eril) - işçi

32. Ко’мната - oda

33. Крова’ть – karyola

34. Окно’ - pencere

35. Стол - masa

36. Стул - sandalye

37. Сейча’с – şimdi, şu an

38. У’тро - sabah

39. День - gün

40. Ве’чер - akşam

41. Ночь - gece

42. До’брый(sıfat) - iyi

43. Хоро’ший(sıfat), хорошо’(belirteç) - iyi

43. Плохо’й(sıfat),  пло’хо(belirteç) – kötü 

44. Норма’льный(sıfat),  норма’льно(belirteç) - normal

45. Де’ло(çoğul дела’) - iş

46. Го’род - şehir

47. У’лица – cadde, sokak

48. Магази’н – mağaza, bakkal, dükkan

49. Роди’тели(çoğul) – anne baba

50. Сын - oğul

51. Дочь – kız çocuğu

52. Мама, мать – anne (“мать” sözcüğü oldukça resmi ve soguk)

53. Папа, отец – baba (“отец” sözcüğü daha resmi, ama kullanmada çok var)

54. Дом – ev, ДО’МА – evde.

55. Кни’га – kitap

56. Ту’рок(eril), турча’нка(dişil) - türk

57. Курд(eril), курдя’нка(dişil) - kürt

58. Ара’б(eril), ара’бка(dişil) - arap

59. Ру’сский(eril), ру’сская(dişil) - rus

60. О’чень – çok

61. И - ve

62. Шко’ла - okul

63. Друг (dişil подру’га) – dost, çok yakın arkadaş

64. Человек (çoğul лю’ди) – insan

65. Рабо’та – iş, на рабо’те – işte

66. То’же - …de

67. Да – evet

68. Нет - hayır

Sözcüklerin açıklaması:

1. Rusçada milletler isimleri kadın için ve erkek için ayrı olur. Erkek der: “Я турок”, kadın der: “Я турчанка”. Genel halk adı eril çoğuldan oluşur: турок – турки, араб – арабы, курд – курды, русский – русские.  “Русский” gramer belirtilerine göre bir sıfat (“русский человек”), sıfatların çekinlemesine daha sonra bakarız.

2. “Очень”, yani “çok” sözcüğü sadece sıfat ya da belirteç önüne gelebilir, sıfatın gösterdiği kalitenin derecesini yükseltir. Mesela: Хороший человек – iyi bir insan, очень хороший человек – çok iyi bir insan; (мне) плохо – (ben) kötüyüm, kendimi kötü hissediyorum, мне очень плохо – ben çok kötüyüm.

3. “Тоже” türkçedeki sözcükten ayrı yazılan de/da edatlarıyla karşılaştırabiliriz, mesela:

Я турок. – Я тоже (турок). Ben türküm. – Ben de (türküm).

Я тоже рад познакомиться. Ben de (tanıştığımıza) memnun oldum.

Я на работе, жена тоже. Ben işteyim, karım da (işte).

Alıştırmalar.

1.Aşağıdaki sözcüklerin cinsiyetini belirtin:

Кошка, воробей, слово, радость, сон, строитель, упражнение, колесо, сила, карман, телефон, дедушка, отец, ошибка, мама, мороз, Москва, море, город, вороньё, молодость, тётя, девушка, роза, музей, шоссе, корона, король, рост, река, болезнь, учитель, чашка, стакан, Китай, каша, мужчина, воспитатель, ребенок, роман, весло, чтение, неделя.

           2.Örneğe bakarak aşağıdaki sözcükleri ona uygun çekin:

Я студент(ка)        Мы студенты(студентки)

Ты студент(ка)       Вы студенты(студентки)

Он студент           Они студенты(студентки)

Она студентка

Рабочий (çoğul рабочие), преподаватель (çoğul преподаватели), ученик (çoğul ученики), турок (çoğul турки), араб (çoğul арабы), русский/русская (ikisi için de çoğul русские).

           3.Rusçaya çevirin:

Ben doktorum, ben kürdüm, ben rusum, sen rus musun, sen işçi misin, biz öğrenciyiz, siz öğretmen misiniz, o (kadın) türk, siz arap mısınız, o (erkek) aşçıdır, biz işçiyiz.

4.Örneğe bakarak sözcüklere sahiplik zamirlerini ekleyin ve Türkçeye çevirin(sahiplik zamirleri ezberlemek için):

Кошка – моя кошка(kedim)      Стол – мой стол(masam)

        твоя кошка(kedin)            твой стол(masan) v.s

        ваша кошка(kediniz)

        наша кошка(kedimiz)

        его кошка(kedisi)

        её кошка(kedisi)

        их кошка(kedileri)

Ко’мната(oda), одея’ло(yorgan), учебник(ders kitabı), карандаши’ (kurşun kalemler), друзья’(dostlar), дом, жена, зе’ркало(ayna), пе’сня (şarkı), друг, това’рищ(arkadaş), сестра.

        5.Türkçeye çevirin:

Это Мария Ивановна. Она врач.

Кто это? – Это Ахмед. Он мой друг. (Это мой друг Ахмед)

Кто это? – Это Маша, моя жена.

Что это такое? – Это книга.

Где твой дом? – Там.

Где улица Попова? – Вот. – Спасибо.

Мария Ивановна – это вы?

Это не вы Мария Ивановна? – Нет, не я. - А где Мария Ивановна? – Дома.

Это улица Попова? – Нет, это улица Ленина.

Маша, где моя книга? – Здесь.

Это наш преподаватель Андрей Петрович. – Он русский? – Да, он русский. Его жена – турчанка.

Где сейчас наш Ахмед? – Он дома.

Вот моя комната. Здесь стул, а там стол. – А где кровать?

           6.Metni Türkçeye çevirin:

Ахмед: Это город Пермь. Это улица Попова. Это здание – школа, а здесь магазин. А вот мой дом. Там моя жена и мои дети. Они сейчас дома.

Фатима (kapı açarken): Здравствуйте. Добро пожаловать.

Ахмед: Здравствуй, Фатима. Это мой друг Мурат, а это его жена Айше.

Фатима: Здравствуйте. Приятно познакомиться.

Мурат: Я тоже очень рад познакомиться.

Ахмед: Это наши дети: сын Али и дочь Айгюль.

           7.Telefon konuşmasını Türkçeye çevirin:

- Алло, привет, Чайан!

- Привет. А кто это?

- Это Ахмед.

- А, Ахмед. Привет! Как дела?

- Хорошо. А ты как поживаешь?

- Нормально.

- Ты где сейчас, Чайан?

- Я на работе…

           8.Türkçeye çevirin:

Наши дети, наши врачи, ваши родители, твои родители, наши рабочие, моя комната, вот ваша комната, наш брат, наш дядя, твой дядя, моя тётя, твой сын, его дочь, её дочь, наша улица, это не мой дом, твой отец, наша земля, наши женщины, мой друг.

Её сестра – учительница. Его брат – повар. Мой отец рабочий, а мама врач. Его отец - рабочий. Её сестра – студентка. Их дедушка – преподаватель.  Моя жена – учительница. Мой муж – учитель.

Я твоя сестра. Вы наш преподаватель? Да, я ваш преподаватель. Ты не турок, а курд. Ты не мой брат. Это наш повар? - Нет, это не повар, а врач. Ты мой друг. Это моя подруга Катя. Я твой отец. А это твои дедушка и бабушка. Моя бабушка – арабка. Моя подруга – русская, а её муж – турок. Ахмед, ты студент? – Нет, я рабочий. – А твой друг? – Он тоже рабочий. Мой сын – студент. – Мой тоже.

           9.Rusçaya çevirin:

Öğretmenimiz, çocuğunuz, çocuklarınız, şehrim, babam, annen, sokağımız, babanız, işin, işlerin, evim, (kadının) evi, (kadının) kocası, (erkeğin) karısı, masam, pencerem, kadınlarımız, dedeleri, kardeşin, kızkardeşin, (erkeğin) kızkardeşi, annem, işçilerimiz.

Ben senin babanım. Sen benim kardeşimsin. Siz bizim öğretmenimiz misiniz? Bu bizim annemiz. Sen bizim annemiz misin? Dostumsun. O da benim dostum. Bu onun(erkeğin) kız arkadaşı mı? Sen onun(kadının) kız arkadaşı mısın? Siz onun(erkeğin) arkadaşı mısınız? Bu bizim aşçımız. O aşcı değil işçidir. Benim babam türk annem ise kürt. Annem de babam da türk. Nenem rus. Senin deden de rus. Kocası kürt. Oğlum öğrenci değil. Sen iyi bir adamsin.